Search Results

Germanic Lexicon Project
Search results
Displaying 1 - 10 out of 50 entries.

Home

Texts

Search

Messages

Volunteer

About

Search Help

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0034, entry 63
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has been hand-corrected once.

austr-mál, n. (navig.), the pumping-watch, the crew being told off two and two, to hand the buckets up, one of them standing in the bilge water down below and the other on deck, vide the Fbr. 131, Grett. ch. 19; en hverr Þeirra manna er síðar kemr en a. komi til hans, Þá er hann sekr níu ertogum, N. G. L. i. 335 [ausmaal, bilge water, Ivar Aasen].

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0057, entry 10
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has been hand-corrected once.

BELGR, jar, m. pl. ir, [Lat. follis; Ulf. balgs = GREEK; A. S. bälg; Dutch balg; Engl. belly]:-- the skin, taken off whole (of a quadruped; hamr is the skin of a bird, hams that of a snake), nauts-belgr, katt-belgr,otrs-belgr, melrakka-belgr, hafr-belgr, Grág. i. 500, 501, Fas. ii. 516 (of a bear), Edda 73 (otter): they were used as bags, in which to carry flour (mjölbelgr), butter (smjörbelgr), liquids (vínbelgr), curds (skyrbelgr), herbs (jafnabelgr), or the like, (bulgos Galli sacculos scorteos appellant, Festus); í laupum eða belgjum, Gþl. 492, cp. Grett. 107, and the funny taunt in Fms. xi. 157 -- verið get ek hafa nökkura þá er þaðan munu hafa borið raufóttara belginn (i. e. more of scars and wounds) en svá sem þú hefir borit, því at mér þykir sjá bezt til fallinn at geyma í hveitimjöl, the rebuke of a lady to her sweetheart on his having fled out of battle with whole skin fit to keep flour in it, cp. also Nj.141. 2. bellows (smiðju-belgr), Edda 70, þiðr. 91. 3. the curved part of a letter of the alphabet, Skálda 177. II. metaph., letibelgr, a lazy fellow, Fél. 12. 53: belgr also denotes a withered, dry old man (with a skin like parchment), with the notion of wisdom, cp. the proverb, opt ór skörpum belg skilin orð koma, and, a little above, opt er gott þat er gamlir kveða, Hm. 135; böl vantú bróðir er þú þann belg leystir, opt ór þeim (þurrum?) belg böll ráð koma, ... deep schemes often come out of an old skin, Hðm. 27: the proverb, hafa skal ráð þó ór refsbelg komi, take good advice, even if coming from an old fox-skin! Gullþ. ch. 18. People say in Icel. lesa, tala, læra í belg, to read, talk, learn in a bag, to read or talk on foolishly, or to learn by rote; cp. the tale about the orðabelgr, Ísl. Þjóðs. ii. 479; cp. Asbjörnsen, Norse Tales, New Coll. Chr. 1856. 2. botan. gluma, Hjalt.

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0093, entry 6
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments (1)]

The following entry has been hand-corrected once.

C. CHANGES: I. assimilation: 1. ðd change into dd, as in the feminines breidd, vídd, sídd, from breiðr, víðr, síðr; pret. beiddi, leiddi, ræddi, hæddi, hlýddi, etc., from beiða, ræða, hlýða, etc. 2. ðt into tt, adj. neut., gott, ótt, brátt, leitt, from góðr, óðr, bráðr, leiðr. 3. the Goth, zd, Germ, and Engl. rd into dd in words such as rödd = Goth. razda; oddr = Germ, ort; hodd = Engl. hoard, Goth. huzd; gaddr = Goth. gazds, etc. Those words, however, are few in number. II. the initial þ of a pronoun, if suffixed to the verb, changes into ð or d, and even t, e.g. far-ðu, gör-ðu, sjá-ðu, fá-ðu, bú-ðu, = far þú (imperat.), etc.; kalla-ðu, tala-ðu, = kalla þú, tala þú; or kon-du, leid-du, bíd-du, sýn-du, sen-du, = kom þú, leið þú, etc.; or t, hal-tu, vil-tu, skal-tu, ben-tu, hljót-tu, = hald þú, vilt þú, skalt þú, bend þú, hljót þu; and even so the plur. or dual -- komi-ðið, haldi-ðið, ætli-ðið, vilið-ið, göri-ðér, gangi-ðér, = komi þið ... gangi þér; or following conjunctions, efað-ðú = ef að þú, síðan-ðú = síðan þú, áðren-ððí = áðr en þú. III. change of d into ð: 1. d, whether radical or inflexive, is spelt and pronounced ð after a vowel and an r or f, g, e.g. blóð, þjóð, biðja, leið, nauð, hæð, brúðr, bæði, borð, orð, garðr, ferð, görð, bragð, lagði, hægð, hafði, höfðum (capitibus), etc. This is without regard to etymology, e.g. Goth, þiuda (gens) and þjuþ (bonum) are equally pronounced and spelt 'þjóð;' Goth. dauþs and dêds, Icel. dauði and dáð; Goth, guþ (deus) and gôds (bonus), Icel. guð, góðr; Goth. fadar, bruþar, Icel. faðir, bróðir, cp. Germ, vater, mutter, but bruder; Goth, vaurd and gards, Icel. orð, garðr; Engl. burden and birth, Icel. byrðr, burðr, etc. Again, in some parts of western Icel. rð, gð, and fd are pronounced as rd, gd, fd, ord, Sigurd, gerdu (fac), bragd (with a soft g, but hard d), hafdi (with a soft f and hard d); marks of this may be found in old MSS., e.g. Cod. Reg. (Kb.) of Stem. Edda. 2. an inflexive d is sounded and spelt ð: . after k, p, e.g. in pret. of verbs, steypði, gleypði, klípði, drúpði, gapði, glapði, steikði, ríkði, sekði, hrökði, hneykði, blekði, vakði, blakði, etc., from steypa, klípa, drúpa, gapa, glepja, steikja, ríkja, sekja, hrökkva, hneykja, blekkja, vekja, or vaka, etc.; and feminines, sekð, eykð, dýpð, etc. . after the liquids l, m, n in analogous cases, valði, dulði, hulði, deilði, and dæmði, sæmði, dreymði, geymði, samði, framði, and vanði, brenði, etc., from dylja, deila, dreyma, semja, venja, brenna, etc.; feminines or nouns, sæmð, fremð, vanði (use), ynði (delight), anði (breath), synð (sin): these forms are used constantly in very old MSS. (12th century, and into the 13th); but then they changed -- lð, mð, nð into ld, md, nd, and kð, pð into kt, pt, etc. . after s (only on Runic stones; even the earliest Icel. MSS. spell st), e.g. raisþi = reisti from reisa. In MSS. of the middle of that century, such as the Ó.H., Cod. Reg. of the Eddas and Grágás, the old forms are still the rule, but the modern occur now and then; the Grágás in nineteen cases out of twenty spells sekð (culpa), but at times also 'sekt;' NUM="b0094">

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0115, entry 10
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has not been hand-corrected.
However, the page is reserved and someone is correcting it.

EÐR or eða, which is the more freq. form in mod. use, conj., [Goth. auþþa; A. S. o'S'o' e; Engl. o r; Germ. O der] :-- o r; joining two nouns, verbs, or adjectives, hold eðr blóð, heitr eða kaldr, illr eða góðr, etc., esp. after the pronouns annaðhvárt, hvárt, either; héraðsektir e. utanferðir, Nj. 189; slíkr vetr eða verri, tsl. ii. 138; kaupmenn e. formenn, Fms. i. II; í Blálandi eðr Arabia, Bb. 468; kirkjum eðr klaustrum, H. E. i. 419; í skógum eðr í öðrum fylsnum, Fms. iv. 384; skjóta e. kasta, e. höggva e. leggja, Sks. 430; fyrr e. síðar, sooner or later, Hkr. ii. 368. P. in comparison of two unlike things, the two things are con- nected with the disjunctive eða instead of the copulative ok, where the Engl. may use a n d, e. g. the proverb, sitt er hvað, gæfa eðr gürfuleiki, there's a difference between luck and wit; er úglíkt at ha fa með sér góða drengi ok hrausta eðr einhleypinga, Ísl. ii. 325; vilikr er þessi eða hinn fyrri, he is unlike and the first one, Mar. (Fr.); mun nokkut allikt, garpskapr Bersa eðr stuldir borarins, i. e. ca none compare the valour ofB. and the thievishness ofThorarinf Komi. 142. -y- aftcr a com- parative, or even, sooner; ek em eigi verri riddari en Salomon konungr, eðr nokkuru betri, 7 a m no worse a knight than king S., nay, rather some- what better, bíðr. 161; eigi síðr, ... eðr nokkrum mun heldr, not les s, but rather a little more. Bad. 97: otherwise, el s e, = ella, lykt skal land- skyld vera fyrir sumarmál, eðr..., N. G. L. ii. 106 (rare): ellipt. = enn, than, meta hvárt þau sé meiri, eðr hennar föng só, Js. 61. 8. denoting a query, exclamation, abrupt sentence, or the like, as Engl. or, what, but; ek heiti Auðgisl, eðr ertú Hallfreðr, my n a me i s A.,or art thou Hallfred? Fms. ii. So; ek heiti onundr, ... eða hvert ætli þit at fara, but whither do you think of going? 81; nú vil ek gera at skapi þínu, eðr hvar skulum vit á leita ? Nj. 3; sagði, at þeir mundi vera menn stórlátir, eðr hvat þeir mundi fyrir ætlask, Eg. 17; eðr með hverjum fórstu norðan ? Finnb. 256; vituð ér enn, eðr hvat? Vsp. 22, 31, 38, 39.

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0128, entry 4
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has not been hand-corrected.
However, the page is reserved and someone is correcting it.

ENDA, a copul. conj. with a slight notion of cause or even disjunc- tion: [the use of this copulative is commonly regarded as a test word to distinguish the Scandin. and the Saxon-Germ.; the A. S. ende, Engl. and, Hel. end, Germ, imd being represented by Scandin. auk, ok, or og: whereas the disjunctive particle is in Scandin. en, enn, or even enda, answering to the PIngl., A. S., and Germ, aber, but; the Gothic is neutral, unless jab, by which Ulf. renders /ecu, be -- auk, ok :-- this differ- ence, however, is more apparent than real; for the Icel. 'enda' is pro- bably identical with the Germ, and Saxon und, and: in most passages it has a distinct copulative sense, but with something more than this] :-- and, etc. I. with subj., a standing phrase in the law, connecting the latter clause of a conditional premiss, i/so and so, and if..., and again if... ', or it may be rendered, and in c a s e that, and supposing that, or the like. The following references will make it plainer; ef goðitui er um sóttr, enda haft hann öðrum manni í hönd selt..., þá skal 'hann ok sekja ..., ifa suit lies against the priest, ' and'he h as named a proxy, then the suit lies also against him (viz. the proxy), Grág. i. ()=;; ef skip hverfr ok so eigi til spurt á þrim vetrum, enda se spurt ef þeim löndum üllum er vár tunga er á, þá ..., if a ship disappears without being heard of for three years, 'and' inquiry has been made from all the countries where ' our tongue' is spoken, then ..., 218; ef goðinn gerr eigi nemna féránsdórn, enda sé hann at loguni beiddr ..., þá varðar goð- anum fjörbaugsgarð, if the priest name not the court of ftirán, 'and' has been lawfully requested thereto, then he is liable to the lesser outlawry, 94; nu hefir maðr sveinbarn fram fært í æsku, enda verði sá maðr veginn siðan, þá ..., i/- a man has brought a. boy up in his youth, ' and in case that' he (the boy) be slain, then ..., 281; ef maðr færir meybarn fram ..., enda beri svá at..., ok (then) skal sá maðr ..., id.; ef menn selja ómaga sinn af landi héðan, ok eigi við verði, enda verði þeir ómagar færðir út hingat síðan, þá..., 274; hvervctna þess er vegnar sakir standa nbættar á milli manna, enda vili menn sættask á þau mál..., þá ..., ii. 20; ef sá maðr var veginn er á (who has) vist með konu, enda sé þar þingheyandi nokkurr., ., þá ..., 74; þat vóru log, ef þrælar væri drepnir fyrir manni. enda (a?i d in case thai) væri eigi færð þrælsgjöldin fyrir hina þriðju sól, þ;i ..., Eg. 723, cp. Eb. 222; þótt maðr færi fram ellri mann, karl eðr konu, í baniæsku, enda (a;z d in case that) berisk réttartar síðan um þá menn, þá skal..., 281; ef þú þorir, enda sér þú nokkut at manni, if tboti darest, 'and supposing that' thou art something of a man, Fb. i. 170, segja má ek honum tíðendin ef þú vilt, enda vekir þú hann, 'and supposing that' thou wilt awake him, Fms. iv. 170; en þeir eru skilnaðar- menn réttir er með hvárigum fóru heiman visir vitendr, enda (and even) vildi þeir svá skilja þá, Grág. ii. 114; enda fylgi þeir hvárigum í brant (supposing they), id.; hvat til berr er þú veizt úorðna hluti, enda sér þú eigi spámaðr, supposing that thou art a prophet, Fms. i. 333. 2. rarely with indie.; ef kona elr burn með óheimilum manni, enda gelzt þó fé um, hón á eigi..., Eb. 225. II. even, even if, usually with indie.; kona á sakir þær allar ef ruin vill reiðask við, enda komi (even if) eigi fram loforðit, Grág. i. 338: in single sentences, þá skal hann segja búum sinum til, enda á þingi, even in parliament, ii. 351: the phrase, e. svá (even so), eigi þau handsöl hennar at haldask, enda svá þau er, i. 334; enda er þó rétt virðing þeirra, ef..., and their taxation is even (also) lawful, if..., 209: in mod. usage very freq. in this sense (= even). III. denoting that a thing follows from the premiss, and consequently, and of course, and then, or the like, and forsooth, freq. in prose with indie.; man ek eigi optar heiinta þetta fé, enda verða þér aldri at liði síðan, 7 shall not ca ll for this debt any more, ' and also' lend thee help never more, Vápn. iS; ef þeir eru eigi fleiri en fimm, enda eigi fieri, if they are not more than five, and also not less, Gn'ig. i. 38; enda eigu menu þá at taka annan logsogumann ef vilja, and they shall then elect another speaker if they choose, 4; enda skuluni vér þi'v leysa þik, and then of course we shall loose thee, Edda 20; varðar honum skóggang, enda verðr hann þar óheilagr, and of course or and even, and to boot, Grág. ii. 114; skal hann segja til þess;'i nianna- mótum, enda varðar honum þá eigi við log, i. 343; á sá sök er hross ;'i, enda verðr sá jamt sekr um nautnina sem aðrir menu, 432; þá á siik þá. hvárr er vill, enda skal lögsögumaðr ..., 10; enda á hann kost at segja löglcigor á féit, ef hann vill þat heldr, 217; tnii ek honum miklu betr en (than) öðrum, enda skal ek þessu ráða, and besides í will settle this myself, Eg. 731; synisk þat jafnan at ek em fégjarn, enda man svti enn, it is well knoivn that í am a money-loving man, and so it will be too in this case, Nj. 102; beið ek af því þinna atkvæða, enda num öllum þat bezt gegna, 7 waited for thy decision, and (as) that will be the best for all of us, 78; er þat ok likast at þór sækit með kappi, cnd. í munu þeir svá verja, and sowill they do in their turn, 227; Hall- gerðr var fengsöm ok storlyiul, enda (and on the other hand) kallaði hón til alls þess er aðrir áttu í nánd, 18; mikit ma konungs gæfa um slika hluti, enda mun mikill frami fásk í ferðinni ef vel tekst, Fms. iv. í 29; Ölver var málsnjallr ok muldjarfr, e. var hann vitr maðr, 235; ekki mun ek halda til þess at þú brjótir log þín, enda eru þau eigi brotin, ef..., neither are they broken, if..., Fb. i. 173, Mork. 81. 2. with a notion of disjunction, and yet; eigi nenni ek at hafa þat saman, at veita Högna, enda drepa bróður hans, 7 cannot bear to do both, help Hogni and yet kill his brother, Nj. 145; er þér töldut Grænland vera veðrgott land, enda er þat þó fullt af jöklum ok frosti, that you call Greenland a mild climate, and yet it is full of frost and ice, Sks. 209 B. 3. ellipt. in an abrupt sentence, without a preceding premiss; enda tak nu öxi þína, and now take thy axe (implying that í can no longer prevent thee), Nj. 58; enda þarf her mikils við, 94; maðrinn segir, enda fauk hüfuðit af bolnum, the man continued, -- nay, the bead flew off the body, Ld. 290: even in some passages one MS. uses ' enda, ' another ' ok, ' e. g. skorti nu ekki, enda var drengilega eptir soft (ok var drengilega eptir sótt, v. l.), Fms. viii. 357; cp. Fb. iii. 258, 1. 16, and Mork. 7, 1. 15: the law sometimes uses ' ok' exactly in the sense of enda, ef maðr selr ómaga sinn af landi brott, ' ok' verði hinn aptrreki er við tók, þá ..., Grág. i. 275.

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0135, entry 19
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has been hand-corrected once.

EYKT, eykð, f. three or half-past three o'clock P. M.; many commen- taries have been written upon this word, as by Pal Vidalin Skýr., Finn Johnson in H.E. i. 153 sqq. note 6, and in Horologium, etc. The time of eykð is clearly defined in K.Þ.K. 92 as the time when the sun has past two parts of the 'útsuðr' (q.v.) and has one part left, that is to say, half-past three o'clock P.M.: it thus nearly coincides with the eccl. Lat. nona (three o'clock P. M.); and both eykt and nona are therefore used indiscrimi- nately in some passages. Sunset at the time of 'eykð' is opposed to sun- rise at the time of 'dagmál,' q.v. In Norway 'ykt' means a luncheon taken about half-past three o'clock. But the passage in Edda--that autumn ends and winter begins at sunset at the time of eykt--con- founded the commentators, who believed it to refer to the conventional Icel.winter, which (in the old style) begins with the middle of October, and lasts six months. In the latitude of Reykholt--the residence of Snorri-- the sun at this time sets about half-past four. Upon this statement the commentators have based their reasoning both in regard to dagmál and eykt, placing the eykt at half-past four P.M. and dagmál at half-past seven A.M., although this contradicts the definition of these terms in the law. The passage in Edda probably came from a foreign source, and refers not to the Icel. winter but to the astronomical winter, viz. the winter solstice or the shortest day; for sunset at half-past three is suited not to Icel., but to the latitude of Scotland and the southern parts of Scandinavia. The word is also curious from its bearing upon the discovery of America by the ancients, vide Fb. 1. c. This sense (half-past three) is now obsolete in Icel., but eykt is in freq. use in the sense of trihorium, a time of three hours; whereas in the oldest Sagas no passage has been found bearing this sense, -- the Bs. i. 385, 446, and Hem. l.c. are of the 13th and 14th centuries. In Norway ykt is freq. used metaph. of all the four meal times in the day, morning-ykt, midday-ykt, afternoon-ykt (or ykt proper), and even-ykt. In old MSS. (Grág., K.Þ.K., Hem., Heið.S.) this word is always spelt eykð or eykþ, shewing the root to be 'auk' with the fem, inflex. added; it probably first meant the eke-meal, answering to Engl. lunch, and thence came to mean the time of day at which this meal was taken. The eccl. law dilates upon the word, as the Sabbath was to begin at 'hora nona;' hence the phrase, eykt-helgr dagr (vide below). The word can have no relation to átta, eight, or átt, plaga coeli. At present Icel. say, at eykta-mótum, adv. at great intervals, once an eykt, once in three hours. I. half-past three; þá er eykð er útsuðrs-átt er deild í þriðjunga, ok hefir sól gengna tvá hluti en einn ógenginn, K.Þ.K. 92; net skal öll upp taka fyrir eykð, 90; helgan dag eptir eykð, 88; ef þeir hafa unnit á eykð, 94; enda skal hann undan honum hafa boðit fyrir miðjan dag en hinn skal hafa kosit at eykþ, Grág. i. 198; ok á maðr kost at stefna fyrir eykþ ef vill, 395; í þat mund dags er tók út eyktina, Fms. xi. 136; eptir eykt dags, rendering of the Lat. 'vix decima parte diei reliqua,' Róm. 313; þeir gengu til eyktar, ok höfðu farit árla morguns, en er nón var dags, etc., Fs. 176; at eykð dags þá kómu heim húskarlar Barða. Ísl. ii. 329; nú vættir mik at þar komi þér nær eykð dags, 345; var þat nær eykð dags, 349; var hón at veraldligu verki þangat til er kom eykð, þá fór hón til bænar sinnar at nóni, . Hom. (St.) 59. COMPDS: eykðar-helgr, adj. = eykthelgr, Hom. (St.) 13. eyktar-staðr, m. the place of the sun at half-past three P. M.; meira var þar jafndægri en á Grænlandi eðr Íslandi, sól hafði þar eyktar-stað ok dagmála-stað um skamdegi, Fb. i. 539, -- this passage refers to the discovery of America; but in A.A. l.c. it is wrongly explained as denot- ing the shortest day nine hours long, instead of seven; it follows that the latitude fixed by the editors of A.A. is too far to the south; frá jafn- dægri er haust til þess er sól setzk í eykðarstað, þá er vetr til jafndægris, Edda 103. eykðar-tíð, n. the hour of eykð,=Lat. nona, Hom. (St.) 1.c. II. trihorium; en er liðin var nær ein eykt dags, Bs. i. 446; at þat mundi verit hafa meir en hálf eykt, er hann vissi ekki til sín, 385; þessi flaug vanst um eina eykð dags, Hem. (Hb.)

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0167, entry 37
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has been hand-corrected once.

FÓLK, n., prop. folk with a short vowel, cp. fylki; [A. S. folc; Engl. folk; Germ. volk: Dan. and Swed. folk] :-- folk, people: skjótt fjölgaðisk fólkit, Grett. 88 :-- people indefinitely, til at hræða fólk, to frighten folk, Bs. i. 764: curiously Icel. say, kvenn-fólk (as in Engl.). woman-folk; but karl-fólk never, only karl-menn. 2. in Icel. chiefly the people of a household, community, or the like; kirkju-fólk, the church-folk, i.e. people assembled in church; boðs-fólk, the guests at a banquet; sóknar-fólk, the parish folk; heimilis-fólk, house-folk, the people of a household; allt fólkið á bænum, all the folk; vinnu-fólk, servant-folk; grasa-fólk, people gathering fell-moss; meðal annars fólksins, Nj. 66, v.l.; Njáll gékk inn ok mælti víð fólkit, 200; mik ok fólk mitt skortir aldri mat, Band. 13; hott, hott og hæt hér sé Guð í bæ, sælt fólkið allt, Stef. Ól.; fæddi varla búféit fólkit, Ísl. ii. 68; var eigi fólk upp staðit, Hrafn. 20; this sense is to the present day very common in Icel.; while the Germ. sense of people, nation (Dan. folket) is strange to Icel.; even lands-fólk is rare, better lands-menn. 3. kinsfolk; hans fólk ok foreldismenn, his 'folk' and forefathers, Stj. 139; allt yðart f., Karl. 328: so Icel. say, vera af góðu fólki kominn, to come of good folk, be well born. II. a host = fylking, and hence battle, but only in old poets, cp. Edda 108; fjórtán fólk, fourteen divisions, troops, Hkv. 1. 49; ok í fólk um skaut, Vsp. 28; ef ek sék flein í fólki vaða, Hm. 151; þótt í fólk komi, 159; í fólk, in battle, Ýt. 10; fara með fólkum, to wage war, Gm. 48; öndvert fólk, the van of the host, Fas. i. 46 (in a verse); and in many compds: adj. a valiant man ii called fólk-bráðr, -djarfr, -eflandi, -glaðr, -harðr, -prúðr, -rakkr, -reifr, -skár, -snarr, -sterkr, -þorinn, etc.: weapons, folk-hamla, -naðra, -skíð, -svell, -vápn, -vöndr: armour, fólk-tjald, -veggr: a warrior, fólk-baldr, -mýgir, -nárungar, -rögnir, -stjóri, -stuðill, -stýrir, -valdr, -vörðr: the battle, fólk-roð, -víg, Vsp. 28: in prose rarely, and only in poët. phrases, fólk-bardagi, a, m. a great battle, battle of hosts; and fólk-orrusta, f. id., Flov. 40, Orkn. 94; fólk-land, n. = fylki, Hkr. i. 209, paraphrase from the Vellekla; fólk-vápn, n. pl. (vide above), weapons, N. G. L. i. 101: metaph., Fms. iii. 167.

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0191, entry 39
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has been hand-corrected once.

GARÐR, m. [Ulf. gards = GREEK; A. S. geard; Engl. yard, garth, garden; O. H. G. gart; Germ. garten; Dan.-Swed. gård; Lat. hortus]: I. a yard (an enclosed space), esp. in compds, as kirkju-g., a church-yard; vín-g., a vineyard; stakk-g., a stack-yard; hey-g., a hay-yard; kál-g., a kale-yard; urta-g., a kitchen-garden; aldin-g. and gras-g., a garden; dýra-g., a 'deer-yard,' a park :-- garðr, alone, is a hay-yard (round the hay-ricks); hence garðs-seti or garð-seti, q.v. 2. a court-yard, court and premises; þeir ganga út í garðinn ok berjask, Edda 25, a paraphrase from 'túnum' in Gm. 41; þeir Grímr hittu menn at máli úti í garðinum, Eg. 109; þá sá hann at öðrum-megin í garðinum brunaði fram merkit, Ó. H. 31; ganga til garðs, 71; mikill kamarr (privy) var í garðinun, id.; en er þeir Hrærekr sátu í garðinum, 72; fóru þegar þangat í garðinn sem líkin vóru, id.; er hann kom heim í þorpit ok gékk um garðinn, Fms. x. 218; gengið hef eg um garðinn móð, gleðistundir dvína, a ditty; innan stokks (within doors) eða í garði úti, Gþl. 136; eigi nenni ek at hann deyi undir görðum mínum, Lv. 59 :-- a fishyard, Vm. 14. 3. esp. in Norway, Denmark, and Sweden, a house or building in a town or village, [Dan. gaard = Icel. bær]; hann var í Hróiskeldu ok átti þar garð, Bjarn. 6; Egill spurði hvar g. sá væri í borginni (in York) er Arinbjörn setti, Eg. 407; hann var í garði þeim er Hallvarðs-g. var kallaðr, Bs. i. 634; í garð Arons, 636; konungs-g., the king's yard, Fms. passim and in records referring to Norway. garða-leiga, u, f. house-rent, H. E. i. 394. garða-sól, f., botan. the orach, Hjalt. garðs-bóndi, a, m. a house-owner, Grett. 103, Jb. 157. garðs-horn, n. a 'yard-nook,' cottage, Fas. iii. 648: esp. in tales, in the phrase, kongur og drottning í ríki sínu og karl og kerling í Garðshorni, Ísl. Þjóðs. passim: the saying, það er ekki krókr að koma í Garðshorn. garðs-húsfreyja, u, f. a town-lady, Grett. 158 A: in Icel., where the whole population are country-folk, this sense of garðr is only used in metaph. phrases, saws, = home, house; kemr engi sá til garðs (to the house) at viti hvat í sé, Band. 13; fátækum manni er til garðs kemr, Dipl. ii. 14; hyggjum ver at í yðvarn garð hafi runnit, into your hands, your possession, Ld. 206; helmingr skal falla í minn garð, the half shall fall into my share, Fær. 117; skal aukask þriðjungi í þínum garði, in thy keeping, Nj. 3; þótt nökkut komi þat ór várum garði, 54; leggja málaferli í garð e-s, to bring a case home to one, Sturl. ii. 27; þess alls ens ílla sem þá var honum í garð borit, all the evil that was brought to his door, Hom. 119; Guð í garði ok góð Jól, a greeting, Grett. 99 (MS.); líðr vetr ór garði, the winter passed by, Nj. 112; ríða í garð, to arrive (of a rider), Sturl. iii. 185; ríða ór garði, to depart, Ld. 96; ríða um garð, to pass by; vísa gestum á garð várn, Fas. iii. 5; göra e-n af garði (mod. ór garði), to equip one when departing, e.g. a son, a friend, or the like; eigi ertú svá af garði görr sem ek vilda (a mother to a departing son), Grett. 94; hversu herralega keisarinn görði hann af garði, Karl.

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0225, entry 1
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has been hand-corrected once.

hér upp, x. 357; þat gerir mér ekki, at þér gangit á Orminn, ... en hitt má vera at mér komi at gagni, ii. 227; þóttisk þá vita, at honum mundi ekki gera (it would do nothing) at biðja fyrir honum, Fb. i. 565; engum gerði við hann at keppa, 571; ekki gerði þeim um at brjótask, Bárð. 10 new Ed.; sagða ek yðr eigi, at ekki mundi gera at leita hans, Sks. 625; hvat gerir mér nú at spyrja, Stj. 518; ekki gerir at dylja, no use hiding it, Fbr. 101 new Ed.; ætla þat at fáir þori, enda geri engum, Band. 7; bæði var leitað til annarra ok heima, ok gerði ekki, but did no good, 4; hét hann þeim afarkostum, ok gerði þat ekki, but it did no good, Fms. ii. 143. II. to send, despatch, cp. the Engl. to 'do' a message; hann gerði þegar menn frá sér, Eg. 270; hann hafði gört menn sex á skóginn fyrir þá, 568; þá gerði Karl lið móti þeim, Fms. i. 108; jarl gerði Eirík at leita Ribbunga, ix. 314; hann gerði fram fyrir sik Álf á njósn, 488; hann gerði menn fyrir sér at segja konunginum kvámu sína, x. 10; hleypi-skúta var gör norðr til Þrándheims, vii. 206; jafnan gerði jarl til Ribbunga ok drap menn af þeim, ix. 312; vilja Ósvífrs-synir þegar gera til þeirra Kotkels, despatch them to slay K., Ld. 144; skulu vér nú göra í mót honum, ok láta hann engri njósn koma, 242 :-- göra eptir e-m, to send after one, Nero bað göra eptir postulunum ok leiða þangat, 656 C. 26; nú verðr eigi eptir gört at miðjum vetri, Grág. i. 421; frændr Bjarnar létu göra eptir (Germ. abholen) líki hans, Bjarn. 69; síðan gerðu þeir til klaustrs þess er jómfrúin var í, Fms. x. 102 :-- gera e-m orð, njósn, to do a message to one; hann gerði orð jörlum sínum, Eg. 270; ætluðu þeir at göra Önundi njósn um ferðir Egils, 386, 582; vóru þangat orð gör, word was sent thither, Hkr. ii. 228. III. with infin. as an auxiliary verb, only in poetry and old prose (laws); ef hón gerði koma, if she did come, Völ. 5; gerðit vatn vægja, Am. 25; gramr gørr-at sér hlífa, he does not spare himself, Hkr. i. (in a verse); gerðut vægjask, id., Fs. (in a verse); hann gerðisk at höggva, Jb. 41; görðir at segja, Bkv. 15; görðisk at deyja, Gkv. 1. 1: in prose, eigi gerir hugr minn hlægja við honum, Fas. i. 122; góðir menn göra skýra sitt mál með sannsögli, 677. 12; Aristodemus görði eigi enn at trúa, Post.: esp. in the laws, ef þeir göra eigi ganga í rúm sín, Grág. i. 8; ef goðinn gerr eigi segja, 32; ef hann gerr eigi í ganga, 33; ef þeir göra eigi hluta meðr sér, 63; ef dómendr göra eigi dæma, 67; ef dómendr göra eigi við at taka, id.; ef goðinn gerr eigi (does not) nefna féráns-dóm, 94; nú göra þeir menn eigi úmaga færa, 86; ef þeir göra eigi nefna kvöðina af búanum, Kb. ii. 163; ef þeir göra eigi segja, hvárt ..., Sb. ii. 52; nú gerr sá eigi til fara, Kb. ii. 96; göra eigi koma, 150; ef hann gerr eigi kjósa, § 113. IV. a law term, göra um, or gera only, to judge or arbitrate in a case; fékksk þat af, at tólf menn skyldu göra um málit, Nj. 111; villt þú göra um málit, 21; bjóða mun ek at göra um, ok lúka upp þegar görðinni, 77; mun sá mála-hluti várr beztr, at góðir menn geri um, 88; málin vóru lagið í gerð, skyldu gera um tólf menn, var þá gert um málin á þingi, var þat gert, at ... (follows the verdict), 88; vil ek at þú sættisk skjótt ok látir góða menn gera um ..., at hann geri um ok enir beztu menn af hvárra liði lögliga til nefndir, 188; Njáll kvaðsk eigi gera mundu nema á þingi, 105; þeir kváðusk þat halda mundu, er hann gerði, id.; skaltú gera sjálfr, 58; fyrr en gert var áðr um hitt málit, 120; ek vil bjóðask til at göra milli ykkar Þórðar um mál yðar, Bjarn. 55; Þorsteinn kvað þat þó mundi mál manna, at þeir hefði góða nefnd um sættir þótt hann görði, 56; nú er þegar slegit í sætt málinu með því móti, at Áskell skal göra um þeirra í milli, Rd. 248; er nú leitað um sættir milli þeirra, ok kom svá at þeir skulu göra um málin Þorgeirr goði frá Ljósa-vatni ok Arnórr ór Reykjahlíð, sú var görð þeirra at ..., 288; svá kemr at Ljótr vill at Skapti görði af hans hendi, en Guðmundr vill sjálfr göra fyrir sína hönd, skyldi Skapti gerð upp segja, Valla L. 225; eigi hæfir þat, leitum heldr um sættir ok geri Þorgeirr um mál þessi, Lv. 12; var jafnt gört sár Þórðar ok sár Þórodds, Eb. 246; þær urðu mála-lyktir at Þórðr skyldi göra um ..., 24; ok vóru þá görvar miklar fésektir, 128; var leitað um sættir, ok varð þat at sætt, at þeir Snorri ok Steindórr skyldi göra um, 212; þit erut gerfir héraðs-sekir sem íllræðis-menn, Fs. 58: göra görð, Sturl. i. 63, 105: adding the fine, to fix the amount, þat er gerð mín, at ek geri verð húss ok matar, I fix the amount of the value of the house and (stolen) stores, Nj. 80; gerði Njáll hundrað silfrs, N. put it at a hundred silver pieces, 58; margir mæltu, at mikit vaeri gert, that the amount was high, id.; slíkt fégjald sem gert var, 120; vilit ér nokkut héraðs-sektir göra eða utanferðir, 189; hann dæmdi þegar, ok görði hundrað silfrs, 6l; síðan bauð Bjarni Þorkatli sætt ok sjálfdæmi, görði Bjarni hundrað silfrs, Vápn. 31; ek göri á hönd Þóri hundrað silfrs, Lv. 55; ek göri á hönd þér hundrað silfrs, id.; vilit þér, at ek göra millum ykkar? síðan görði konungr konuna til handa Þórði ok öll fé hennar, Bjarn. 17; Rafn kvað hann mikit fé annat af sér hafa gört, at eigi þætti honum þat betra, Fs. 30; Gellir görði átta hundrað silfrs, Lv. 97; fyrir þat gerði Börkr hinn digri af honum eyjarnar, B. took the isles from him as a fine, Landn. 123: adding the case as object, Gunnarr gerði gerðina, G. gave judgment in the case, Nj. 80; fyrr en gert var áðr um hitt málit, till the other case was decided, 120; þá sætt er hann görði Haraldi jarli, that settlement which he made for earl Harold, Fms. viii. 300: Flosi var görr utan ok allir brennu-menn, F. was put out (banished) and all the burners, Nj. 251: metaph., nema þau vili annat mál á gera, unless they choose to settle it otherwise, Grág. i. 336. 2. in the phrase, göra sekð, to make a case of outlawry, Grág. i. 118; eigi um görir sekð manns ella, else the outlawry takes no effect; en hann um görir eigi ella sekðina, else he cannot condemn him, 119. 3. to perform; eptir-gerðar þeirrar sem hverr nennti framast at gera eptir sinn náung, Fms. viii. 103; en þat grunaði konung, at hann mundi ætla at göra eptir sumar sættir, i.e. that he had some back door to escape by, Orkn. 58 (cp. Ó. H.); allt þat er þér gerit nú fyrir þeirra sálum, id. V. special usages, to make allowance for; gera fóðr til fjár, to make an arbitrary allowance for, Ísl. ii. 138; hence, to suppose, en ef ek skal göra til fyrir fram (suggest) hvat er hón (the code) segir mér, þá segi ek svá, at ..., Fms. ix. 331; gera sér í hug, Fs. 112; göra sér í hugar-lund, to fancy; göra e-m getsakir, to impute to one; gera orð á e-u, to report a thing; þat er ekki orð á því geranda, 'tis not worth talking about; eigi þarf orð at göra hjá því ('tis not to be denied), sjálfan stólkonunginn blindaði hann, Mork. 14 (cp. Fms. vi. 168, l. c.); gera sér létt, to take a thing lightly, Am. 70; göra sér far um, to take pains; göra sér í hug, hugar-lund, to suppose.

Source: Cleasby/Vigfusson, page b0231, entry 19
View original page image as: [TIFF] [PNG]
[View previous entry] [View next entry]

[Comment on this entry]
[View comments]

The following entry has been hand-corrected once.

HAGA, að, [Hel. bihagan; Germ. behagen], to manage, arrange, with dat.; hversu hann skyldi haga verks-háttum sínum, Eb. 150; svá skulu vér haga inngöngu várri, at ..., Fms. i. 16; en nú var oss því hægra at haga kostum þeirra eptir várri vild, vi. 261; at haga svá formælinu, at ..., to put the words so, that ..., 655 xi. 2; haga sér til sess, to take one's seat, Ó. H. (in a verse); haga hálft yrkjum, to take the middle course, Am. 57; en fénu var hagat til gæzlu, the money was taken into keeping, Fms. iv. 31; þeim er sólina gerði, ok heiminum hagaði ok hann gerði, Fagrsk. 11. . with adv., skal erkibiskup haga svá, at hann hafi lög, N. G. L. i. 145; hvernig skulum vér þá til haga, Fms. vi. 201;. . to conduct oneself, behave; þér hagit yðr verr en annarr lýðr, Stj. 430; ef vegandi hefir sér til óhelgi hagat, Grág. ii. 106; ef hann hagar annan veg (does otherwise), ok verðr hann útlagr um þrem mörkum, K. Þ. K. 84. . with prep. til, to contrive; svarði hann eiða, at hann skyldi svá til haga, at ..., Edda 26; bað Þórir svá til haga, at Egill sé ekki langvistum í mínu ríki, Eg. 237; hagaðu svá til, at þú vitir víst at Hrærekr komi aldregi síðan lífs til Noregs, Ó. H. 75; haga svá (til) sem Jökull vildi, Fs. 10. 2. absol., haga e-m, to turn out so and so for one; en þetta sama hagaði honum til mikils háska, but this turned out to his great peril, Fms. viii. 17; þat hagar okkr til auðar, it falls luckily for us, Gísl. (in a verse); ok hagar þá siðleysi eigi vel fyrir manni, Sks. 280; oss þætti sem þér sé lítt til gamans hagat, Fas. ii. 225; ok hefir vætr meir til úyndis hagat, en þá, i.e. it was a sore calamity, Bs. i. 79; er sálinni hagar til mikils háska, which is fraught with much peril to the soul, Al. 163; þat hagaði Ólafi til mikils harms, Fms. x. 239; í þeim eyri sem okkr bezt hagaði, in the money which suited us best. D. N.; vil ek gefa þér skip þetta með þeim farmi, sem ek veit vel hagar til Íslands, with a cargo which I know is suitable for Iceland, Fms. vi. 305; en mér er eigi um at finna hann, þannig sem til hagat er, as matters stand, Orkn. 428. II. reflex. (rare), en það hagask svá til (it so happened) at þeir gengu út fjórir, Sturl. i. 129 (where Bs. i. 434, berr svá til, at ...). III. part., at höguðu, meet, fitting; eigi skiptir þá at höguðu til, ef ..., 'tis not fitting, if ..., Fms. ii. 61; cp. at högum, Fs. 99, l.c., and 79 (bottom) :-- van-haga, impers. to lack, want.

Result Page: 1 2 3 4 5 Next

Germanic Lexicon Project (main page)
This search system was written by Sean Crist
Please consider volunteering to correct the data in these online dictionaries.
No rights reserved. Feel free to use these data in any way you please.