This is page 680 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project.

Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.)
Click here to volunteer to correct a page of this dictionary.
Click here to search the dictionary.

This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers.

The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

680 VARÐMAÐR -- VARNAÐR.

378; from this word comes the Scot. 'warlock,' though it has changed its sense to that of the wizard himself.

varð-maðr, m. a watch-man, warder, Fms. i. 41, ix. 217, Eg. 88, 121, 284, Grág., Stj., passim.

-varðr, m., in pr. names, Há-v., Hjör-v., Sig-v., Þor-v.

varð-rún, f., poët. a giantess, an enchantress, Hallfred.

varð-veita, t, prop. two words, varð (acc.) veita, i.e. veita vörð, to give 'ward' to, hold, keep, preserve; hence in the oldest writers the word is used with dat. (as the verb veita), varðveita fénu, Gþl. 227; v. börnum þeirra ok fé, 258; geyma þeim ok v., Stj. 99; v. þessum steini, Fms. viii. 8; v. öllum fjár-hlutum hennar, Gþl. 227. II. with acc. to keep, defend; skal ek v. þik, Nj. 53; v. þær, Blas. 45 (vellum of the 12th century); v. ríkit, Eg. 119; hann var varðveittr, Fms. x. 369; Guð varðveiti þig, God ward thee! (a mod. phrase): to keep in one's possession, þú munt hafa at v. eina kistu, Eg. 395, Nj. 5, 76, Ld. 70: to keep, ef maðr tekr grið ok varðveitir þat ekki, if a man takes up an abode and does not keep it, Grág. i. 150; v. sik við e-u, Hom. 13: to observe, freq. in mod. usage, v. Guðs boðorð, and the like. III. part. pl. varðveit-endr, warders, watchmen. 623. 35.

varð-veiting, f. a keeping, observance, Sks. 770.

varð-veizla, u, f. a keeping, custody; dæma e-m varðveizlu fjár, Grág. i. 84; til framfærslu ok varðveizlu, 62; fá e-m fé til varðveizlu, Nj. 111; varðveiziu-handsal, Sturl. ii. 202. COMPDS: varðveizlu-lauss, adj. watchless, Grág. i. 278: unguarded, Hkr. iii. 287. varðveizlu-maðr, m. a warder, keeper, Grág. i. 420, K.Á. 190.

varð-víti, n. a 'ward-fine,' fine for neglect on watch; sekr um varðvíti við konung, Gþl. 86.

var-farinn, adj. = varfærr.

var-fleygr, part. faltering in flight, Stor.

var-færr, adj. cautious, wary, Eg. 63. var-færni, f. wariness.

varga, að, to soil; better verga, q.v.

varg-dropi, a, m. a 'wolf-dropping,' wolf's cub: as a law phrase, the son of an outlaw (of a vargr), Grág. i. 178, Sdm. 35.

var-gefin, t. part. 'under-married,' of a misalliance; hón þóttisk vargefin, Nj. 17, MS. 625. 94, Skv. i. 45.

var-gipt, f. part. = vargefin.

var-goldinn, part. underpaid, Ó.H. 149: of insufficient revenge, Sturl. ii. 224.

varg-hamr, m. a wolf's skin; taka á sig vargham, 'to wear a wolf's skin,' i.e. to be wolfish and wild, Clar.

varg-ljóð, n. pl. wolf-songs, wolf-howling. Hkv. 1. 40.

VARGR, m. [A.S. wearg; Hel. warag; the root-word is preserved in Germ. er-würgen, whence virgull, q.v., and Engl. worry; vargr and úlfr are said to be from the same root] :-- a wolf; berr björn, bítr vargr, N.G.L. i. 341; riða á vargi, Hkv. Hjörv.; trollkona sat á vargi, Fms. vi. 403; marga varga, Nj. 95; vaða vargar með úlfum, a saying, Fas. i. 11; sem menn viðast varga reka (prop. allit. varga vreka), as wide as wolves are hunted, Grág.: sem vargr í sauða-dun, Sd. 164: poët, of any beast of prey, varga vinr, Hkv. 1. 6 (of ravens); hann barg fjörvi varga, Vellekla: the saying, sjaldan vægir vargrinn, the wolf spares not; vargarnir etask þar til er at halanum kemr, Band.; vargs-hamr, -hár, -hold, a wolf's skin, hair, flesh, Str. 32, Fas. i. 199, Fms. i. 273; vargs-líki, -rödd, Edda 8, Fas. i. 130; varga flokkr, a flock of wolves, iii. 77; varga matr, i. 139; varga-þytr, a howling of wolves, 205: varga leifar, a 'wolf's homestead'(see leif), i.e. the wood, the wilderness, Gkv. 2. 11: in Icel. vargr is used of the fox. II. a law phrase, metaph. an outlaw, who is to be hunted down as a wolf, esp. used of one who commits a crime in a holy place, and is thereon declared accursed; hann hafði vegit í véum ok var hann vargr orðinn, Eg. 259; vargr í véum, a wolf in the sanctuary, Fms. xi. 40 (goð-vargr): also of a truce-breaker, hann skal svá víða v. heita sem veröld er bygð, Grág. (cp. grið-vargr); armr er vára vargr, Sdm.; eyða vörgum, to destroy miscreants, Fms. xi. (in a verse); úvísa-vargr, see p. 667. 2. in mod. usage, a violent, ill-tempered person; hón er mesti vargr, a fury of a woman; geð-vargr, skap-vargr, a fury: poët. compds, varg-fæðandi, -fæðir, -hollr, -nistir, -teitir, a feeder, ... cheerer of the wolf, i.e. a warrior, Lex. Poët.

varg-skinn, n. a wolf-skin; in vargskinns-ólpa, -stakkr, a cloak of wolf-skin, Fms. x. 201, O.H.L. 69.

varg-stakkr, m. a cloak of wolf-skin, Bret. 32 (as worn by the old berserkers); þeir höfðu vargstakka fyrir brynjur, Fs. 17; cp. Úlf-héðinn.

varg-tré, n. the worrying tree, the gallows, Hðm. 18.

varg-úlfr, m. a 'worrying-wolf,' were-wolf; bisclaret í Bretzku máli en Nordmandingar -kallaðu hann vargúlf, Str. 30; v. var eitt kvikindi meðan hann býr í vargsham, id. This word, which occurs nowhere but in the above passage, is perhaps only coined by the translator from the French loup-garou qs. gar-ulf; ver-úlfr would have been the right word, but that word is unknown to the Icel. or old Norse, the superstition being expressed by eigi ein-hamr, ham-farir, hamast (qq.v.), or the like.

varg-ynja, u, f. [A.S. wyrgen, Beowulf], a she-wolf, Lat. lupa, Róm. 381, Hbl. 39, passim.

varg-öld, f. an age of wolves (i.e. of wars and worry), Vsp.

var-haldinn, part. being unfairly treated; vanhaldinn, Sturl. i. 77,

var-hendr, adj. [hönd], outstanding, of a score or quarrel against one; in the phrase, eiga varhent við e-n.

var-hluta, adj.; verða varhluta fyrir e-m, to get an unfair share, be wronged, Ísl. ii. 255, Fbr. 8.

var-hugi, a, m. a precaution; in the phrase, gjalda varhuga við e-u, to beware of, Sighvat, Fms. ii. 166, iv. 172, viii. 341, Al. 154.

var-hygð and var-ygð, f. wariness, watchfulness, Jb. 407; gæta e-s með varhygð, Fms. ix. 279, v.l.; heldr hugleysi enn varhygd, ii. 68 (v.l. varygð); sögðu at varygð gengi til, viii. 409; gjalda varygð við e-u, vi. 42; til varygðar, Fbr. 101. varhygðar-samr, adj. wary, cautious.

vari, a, m. wariness, caution, Fas. iii. 268; bjóða e-m vara á e-u, to bid one beware of, Grett. 148 A; betri er fyrri varinn, fore-thought is better than after-thought, Fs. 65 (see the foot-note). II. til vara ..., Bs. i. 735; til vonar og vara, and til vara (as adv.), for sake of precaution, in case that ...; and-vari, q.v. 2. as prefixed to compds, vara- is = Engl. vice-; vara-skeifa, vara-forseti, vara-frumvarp, etc. (mod.)

varinn, part. = farinn, see fara (A. VI. 2. β); it occurs in the latest vellums of the 15th century, Fb. iii. 240, Fas. i. 121, ii. 83; freq. in paper transcripts; cp. Lv. 80, Ld. 266, v.l.

var-kárr, adj. cautious, wary, var-kárni, f. wariness.

varla (valla), adv. hardly, scarcely; varla samir mér þat, Nj. 133; kunna varla, Grág. i. 28; varla mannhæð, Sturl. i. 118; gat valla vakit þá, Fms. i. 9; gat varla gengit, Njarð. 380, passim.

var-launaðr, part. insufficiently rewarded; eiga e-m varlaunat, to be in debt to one, Grett. 153 A, Nj. 181.

var-leika, adj.; verða v., to be worsted in a game, Grett. 107.

var-leiki, a, m. wariness, Fb. i. 301.

var-leitað, part. n. insufficiently searched; hafa v. e-s, Eb. 94.

varliga, adv. insufficiently; vera v. haldinn, Gþl. 259. 2. scarcely, hardly; vannsk honum v. lengdin til, Edda 34. 3. warily; fara varliga, Ld. 242, Nj. 42; mæla v., Hkr. ii. 184; tala v., Lv. 46; búask um sem varligast, Fas. ii. 520. Mod. usage distinguishes between varla, hardly, and varliga, warily.

varligr, adj. requiring wariness, safe, of a thing; það væri varligra, it would be safer, Fms. ii. 64; þat þótti varligra at ..., x. 79; má þat kalla eigi varligt, vi. 7; þat mun mér ekki varligt, vii. 114, Ísl. ii. 223, v.l.

varmi, a, m. heat; older form, vermi, q.v.

VARMR, vörm, varmt, adj.; [A.S. wearm; Engl. and Germ. warm; Dan. varm] :-- warm; varmar bráðir, Hkv. 2. 41; varma dingju, Hornklofi; varmr beðr, Lex. Poët.; með vörmu vatni, Stj. 237; görði varmt vatnið, 623. 34; tak kött ok drep ok stikk hendi í hann er hann er v., Pr. 470; var honum varmt mjök, he was very warm, Nj. 95; svá at af klæða-yl mátti hann eigi heitr verða eðr varmr, Stj. 548. Warm is used of blood-heat, and is distinguished from heitr, in mod. usage it is not much used, being replaced by 'volgr' (see válgr). II. in local names, of warm baths, Varmi-lækr, Varm-á, Varmi-dalr, Landn. varma-hús, n. a warmed room, Bs. i. 207.

var-mæltr, part. cautious in one's language.

VARNA, að, [A.S. wearnian; Engl. warn], to warn off; v. e-m e-s (= varða e-m e-t), to warn a person off from a thing, deny him a thing; varna e-m liðveizlu, Korm. 206; varna þeim kaups, 218; v. þér réttinda, to deny thee justice, Fms. i. 82; vár honum þess varnat, vii. 261; v. Birni konungsdóms, v. 246; varna henni máls, Nj. 48, Band. 23 new Ed.; varna e-m bóta, Ísl. ii. 327; skal þér eigi þessa varna, Ld. 250; varna honum gjaldsins, Rd. 234; konungr varnaði þess eigi með öllu, Eg. 106; ek vii allra bóta v. um sonu þína, Korm. 48; ef hann varnar gjalds (if he refuses to pay), verðr hann útlagr, Grág. ii. 281; ef menn varna þess at ganga þar í dóm, 322; hvat ek gaf eða hvers ek varnaði, Fms. vi. 220: with dat. less right, v. e-m lögligri atvinnu, Fb. i. 437: ellipt., ok honum er varnat (viz. þess), Grág. i. 405; hinum varðar útlegð ef þeir varna, 439; hann beiddi heima-mönnum griða, ok varnaði Egils, kvað hann eigi heima vera, and denied Egil, saying he was not at home, Sturl. iii. 173. 2. varna við e-u, to abstain from; varnaðit við tárum, could not forbear weeping, Gh. 29; við hverju skal hann varna, Stj. 410: varna við kjötvi, to abstain from flesh, K.Þ.K. 124; í þeim dæmum megu allir sjá hvat þeir skolu göra eðr við hví varna, Eluc. 42; maðr á at varna við (beware) at hann göri aldregi síðan slíkar syndir, Hom. 159.

varnaðr, m. safeguard, protection, keeping; taka mál þeirra á sinn varnað, Fms. x. 24; ek hefi þá menn á mínum varnaði (in my keeping) er yðr megu svá styrkja, at ..., 655 xiii. B. 2; Guð er vörn ok v. saklausra ok meinlausra, Str. 29; varnaðar-skjöldr, a shield of defence, MS. 4. 12. II. wariness, caution; láta sér annars víti at varnaði verða, Nj. 23, Barl. 51; vil ek þar mikinn varnað á bjóða, bid you strictly beware, Fms. xi. 94, Hrafn. 6, Akv. 8; er þó einna mest v. á at þit