This is page 264 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project.

Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.)
Click here to volunteer to correct a page of this dictionary.
Click here to search the dictionary.

This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers.

The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

264 HINNA -- HITTA.

referring to another pronoun, denoting the former, farther, the other, = Dan. hiin, hint, Germ. jener, cp. Gr. GREEK, Lat. ille; freq. in prose, old and mod.; fóru þeir með þau skip er þeim þóttu bezt en brenndu hin, Fms. v. 8; Kimbi bar sár sitt engan mun betr en hinir, er hann hafði áðr á fært, 92; en hitt er meira, at hann lætr sér annarra manna fé jafnheimilt, Eg. 47; kemr örvar-oddrinn í strenglag hinnar örvarinnar, Fb. iii. 405; er þú hefir mik fyrir lagt á hinu áðr, 407; hinir frændr þínir, ii. 425; á hinn fótinn, on that, the other leg, Nj. 97; þat er válítið, ... hitt er undr ..., Ls. 33; hinir hlaða seglunum ok bíða, Fms. x. 347; ef hinn (the other part) er eigi þar við staddr, Grág. i. 52; hvárt hinn (the other one) hefir jafnmikit fé hins (of the other one) er austr er, 220; rétt er at kveðja frá hennar heimili ef hann veit hvártki hinna (gen. pl.), 339; ok vill annarr hluta en annarr eigi ... ok verðr sem hinn mæli ekki um er eigi vill hluta, 393; ef maðr sendir annan mann til eindaga, ok erat hinn skyldr við at taka, id.; þess á milli er hón fór at sofa á kveldit, ok hins er hón var klædd, Ld. 14; ærit fögr er mær sjá, ... en hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, forsooth she is a beautiful girl, but yet I know not, Nj. 2 :-- demonstr. in the sense of this (but rare), stjörnur þær er nær eru leiðar-stjöruu ganga aldri undir með oss, en í Blálandi eðr Arabia ganga hinar stjörnur, these very stars, Rb. 468: phrases, hitt ok annat, this and the other, Rd. 235; mod. hitt og þetta.

B. COMPOUND FORMS, hinn-ug, hinn-og, or hins-ig, mod. hins-egin, also hizig, q.v. [from vegr], adv. the other way; þótt Gísl þykki hinsig (hinn veg, v.l.) eigi síðr til vísa, Fms. vii. 46; hinnig værir þú undir brún at líta sem ..., Nj. 55: locally, there, in the other place, illic, ok láta bera vætti þat hinneg var nefnt, Grág. i. 90; heimta af erfingja ef hinnig er eigi til, K. Þ. K. 28; brenndi þar ok görði hervirki eigi minna enn hinneg, Fms. vi. 340; ef hinnig mundi kostr, K. Þ. K. 24; eigi er hægra undir þeim at búa fyrir kulda sakir, enn hinnog er fyrir ofrhita sakir, Sks. 196; því at hón er kaldari hér en hizug, 70: temp. the other day, formerly (rare), er ek hinnig mælta, Og. 11. 2. denoting motion, hither, thither; hinnig deyja ór Helju halir, Vþm. 43; renna hinnig, Gh. 18; ríða hinig, Fm. 26: koma hinig, Gs. 18.

HINNA, u, f., mod. himna, [Dan. hinde; Swed. hinna], a film, a membrane, Grág. ii. 91, Edda 12, Clem. 25, Bs. ii. 180, Vígl. 31.

hipsum-haps, adv. by mere chance, from Dan. hips haps.

HIRÐ, f. [akin to A. S. hyred; cp. also Engl. hire], a king's or earl's body-guard, the king's men of olden times: for the hirð, their rights, duties, statutes, see the Laws and Sagas passim; among the Laws, specially the Hirðskrá, N. G. L. ii. 390-450, Sks. ch. 24 sqq.; among the Sagas, the Fms. and Hkr. passim, Eg. ch. 5, 8, Fagrsk. ch. 5, the poem of Hornklofi, and 216, Ó. H. ch. 200 sqq., passim: hann hefir ok hirð um sik sem konungr, Eg. 47; ok hafði sína hirð hvárr þeirra, Fms. vi. 185; þá skipar hann hirðinni í eina fylking (opp. to bændr), Hkr. i. 155. COMPDS: hirðar-dómr, m. a king's court; synja eiði eptir hirðardómi, N. G. L. ii. 437. hirð-biskup, m. a king's bishop, Fms. i. 229. hirð-bróðir, m. a comrade among king's men, El. 14, Barl. 94, Hirðskrá ch. 41. hirð-búnaðr, m. apparel for king's men, Skálda 181. hirð-drengr, m. a king's valet, Rétt. 61. hirð-hestr, m. a king's horse, N. G. L. i. 227. hirð-kona, u, f. a king's woman, daughter of a king's man, Fas. i. 193, Art. hirð-lið, n. the king's troops, Str. 3. hirð-lög, n. pl. the laws and statutes of the king's men, their community, fellowship, Fms. v. 52; taka e-n í hirðlög, Ó. H. 204; ganga í h., Eg. 29, 112; vera í or segja sik ór hirðlögum, N. G. L. ii. 437. hirð-maðr, m. a king's man, Hirðskrá, Fms., Eg., Sks. passim, Ó. H. ch. 70, 113, Har. S. Harðr. ch. 110, Hkr. Ó. T. ch. 90, Lv. p. 112 (far þú á fund Eyjólfs Guðmunds sonar, vinar míns ok hirðmanns), Nj. ch. 3, Fbr. hirðmanns-eiðr, m. the oath taken by the king's men, Fms. ix. 437. hirðmanna-lúðr, m. a trumpet belonging to the king's men, Sturl. i. 129, Fms. ix. 417. hirðmanna-nafn, n. the name of being a king's man, Sks. 275. hirðmanna-stefna, u, f. a hustings of king's men, Fms. ix. 306. hirð-mær, f. = hirðkona, Art., Karl. hirð-pallr, m. the daïs where the king's men sate, N. G. L. ii. 447. hirð-prestr, m. a king's chaplain, Fms. i. 151, Fb. ii. 337, N. G. L. ii. 409. hirð-prúðr, adj. courteous, Fms. v. 191, viii. 447, ix. 4. hirð-prýði, n. royal pomp, Fms. iii. 182, x. 178. hirð-riddari, a, m. a king's knight, Barl. 176. hirð-siðir, m. pl. the customs of the king's men, Eb. 200, Sks. 320, Hkr. iii. 181. hirð-skip, n. a king's ship, N. G. L. i. 227, passim. Hirð-skrá, f. the statutes or section of law relating to the king's men, published in N. G. L. ii. 390-450. hirð-stefna, u, f. a meeting of the king's men, Fms. ix. 215, 250. hirð-stjóri, a, m. the captain of the king's men, Fms. iv. 364, ix. 250, 496, Gþl. 58, Eg. 280, Hirðskrá ch. 8, 24; in Eg. 280 used in a peculiar and Engl. sense; in Icel. the governor was, from the 14th to the 16th century, called hirðstjóri, Ann., Espol. passim. hirð-stjórn, f. the dignity of hirðstjóri. Fms. ix. 250; in Icel. sense, Ann. passim, Dipl. ii. 15. hirð-stofa, u, f. a king's hall, Ó. H. 43. hirð-sveinn, m. = hirðdrengr, Stj. 482. hirð-sveit, f. the host of king's men, Hkr. i. 24, Fms. i. 36, ii. 17, vi. 46, vii. 279, xi. 244. hirð-vist, f. the being a king's man, Fms. ii. 55, v. 315, vii. 196, xi. 18, Nj. 6.

HIRÐA, ð, mod. t, (Fms. vii. 290), to herd, tend, keep; hirða fé, to herd sheep, Grág. i. 401. 2. to keep in a box, chest; þá hirði Ásgerðr slæðurnar, Eg. 703; hann tekr burt örina ok hirðir hana svá búna, Fms. xi. 64; ok hirt (imperat.) þat í glerkeri, Pr. 472. 3. hirða hey, to gather in hay, Eb. 150, 152, Gullþ. 20, Sks. 325. 4. to keep safe, hide, conceal; ok er hann (Eliah) nú hirðr öðrum mönnum (hidden from them), Ver. 29; hirða höfuð, to hide one's head, Grett. (in a verse); þeir vissu eigi hvar Guð hirði andir þeirra, 623. 60; h. sik í djúpum, of fishes, Sks. 47, 49: reflex. to lock oneself up, hide oneself, gangit upp í turn minn ok hirðisk þar, Bær. 2, Fas. i. 8; var hann nú hirðr (save) fyrir öllum úfriði, Fms. xi. 322; hirðir ok haldnir, safe and sound, Karl. 3. II. to mind, care for; eigi hirði ek at lifa, Stj. 168; þótt þeir hirði þat eigi, even though they care not for it, Grág. i. 468; aldregi hirði ek þat, Hrafn. 19; þeir einir munu vera at ek hirði aldri þótt drepisk, Nj. 85; h. um e-t, to care about; ok hirtu ekki um líf sitt, Fms. iv. 147, vii. 290, ix. 243, Ó. H. 114, Þiðr. 142. 2. imperat. with a neg. and an infin. do not! Lat. noli! hirð eigi þú at hræðask! 656 C. 37; hirð eigi þú at þræta, noli contendere, Skálda 164: hirðit eigi ér at hafa íllmælgi, 623. 30; hirð eigi þú at hopa á hæl, Hvítanessgoði! Nj. 170; hirðit eigi at óttask, Stj. 220 passim: esp. in poetry with a neg. suff., hirðattu, Korm. ch. 26; hirða-þú, Gkv. 2. 28, 31, Am. 38; hirðum-at fælask, let us not shudder, Fas. i. 519 (in a verse).

hirði-, a prefix, tending, keeping, wearing, in poët. compds, hirði-áss, -bil, -dís, -draugr, -nauma, -njótr, -sága, -sif, -týr, -þollr, all epithets in poetical circumlocutions of men and women.

hirði-ligr, adj. pastoral, Th. 12.

hirðing, f. a tending, keeping.

hirðingi, a, m. a herd, herdsman, Stj. 106, Gen. xiii. 8.

hirðir, m. [Ulf. hairdeis = GREEK; A. S. hyrde; Engl. herd; Dan. hyrde; Swed. herde; Germ. hirt] :-- a herd, herdsman, shepherd, Gþl. 400, Grág. ii. 224, Barl. 35, Bs. ii. 91, Stj. 106 (hirðanna, gen. pl.); eccl., Hom., Mar., Bs., Stj. passim, as also N. T. in mod. usage; hirðir is used in a sacred and metaph. sense, smali or smala-maðr only in the proper sense; eg em góðr hirðir, John x. 14; heilagir hirðar, Stj. 9. hirðis-lauss, adj. shepherdless; sauðir h., Stj. 603. hirðis-ligr, adj. pastoral, Stj. 235. hirðis-nafn, n. a shepherd's name, Bs. i. 280. hirðis-rismál, n. a shepherd's rising time, a term for day-break; er sól er í miðju austri, i.e. six o'clock, Grág. ii. 224, cp. Hrafn. 20.

hirð-ligr, adj. belonging to the king's men, Barl. 176, Str. 40; h. málsnild, courtly eloquence, Skálda 199: pastoral, Stat. 281.

hirðu-lauss, adj. careless, freq. in mod. usage.

hirðu-leysa, u, f. (mod. -leysi, n.), carelessness, Bs. ii. 91.

hirðu-samr, adj. (-semi, f.), careful.

hirsa (mod. hissa,) adj. indecl. stunned, amazed, astonished; vera (verða) h. þeir urðu h. við þessi stórmerki, 655 v. 2; very freq. in mod. usage, eg er öldungis hissa, bráð-hissa, quite astonished.

hirsi, n. [Swed. hirs], millet, Edda (Gl.)

HIRTA, t, to chastise one, freq. in mod. usage; hirta sik frá e-u, to refrain from, Hom. 108: reflex., Stj. 23 (twice); hirtr, chastised, Fms. ii. 216; hirtask e-s, to refrain from a thing, H. E. i. 236.

hirting, f. chastisement, Hom. 43, Al. 129, Fas. ii. 447, Bs. passim, freq. in mod. usage. COMPDS: hirtingar-lauss, adj. unpunished, N. G. L. ii. 419. hirtingar-leysi, n. want of punishment, Fms. v. 191. hirtingar-orð, n. severe words, H. E. i. 250. hirtingar-samr, adj. severe, Bs. i. 164. hirtingar-vöndr, m. a wand (rod) for punishing, Pass. 34. 5.

hirtinn, adj. [hirða], keeping safely, careful: hirtni, f. carefulness.

hirzla (hirðsla), u, f. a keeping, keeping safe, Grág. i. 400, Stj. 445, Fb. ii. 312, (rare.) 2. a box, chest, 656 B. 1, Ld. 56, Sturl. ii. 11, Fbr. 85, Pm. 10: hirzlu-hús, a store-house, H. E. i. 457, Dipl. v. 10; hirzlu-maðr, a keeper, Sks. 273; fjár-h., a treasury.

his, hisja, vide hes, hesja.

hismi, n. chaff, bran; létt sem h.; akin to hé-, hý-, q.v.

hispr, n. foppery: hisprs-lauss, adj. without foppery, plain, straightforward; eg segi þér það hispurslaust, I tell it you plainly.

historia, u, f. history (for. word), Nik. dr. 75, Pass. 11. 1, and now and then in mod. usage, although saga is the usual vernacular word.

hita, u, f. a heating, Fbr. 149. COMPDS: hitu-eldr, m. a fire for heating, Sturl. iii. 147. hitu-hús, n. a brew-house, Fms. iii. 211. hitu-ketill, m. a boiler, Fms. iii. 211, Safn i. 70. hitu-vatn, n. a hot spring, Mar.

hita, að, to heat.

hitan, f. a heating, Fas. ii. 377.

HITI, a, m. [Engl. heat; Dan. hede; Germ. hitze], heat, Vsp. 51; ór frosti í hita, Edda 39, Sks. 60, Fms. v. 350: metaph. ardour, Mar.

hitna, að, to become hot, Magn. 468, Fms. x. 264, Stj. 648: impers., e-m hitnar, one gets hot, Sturl. iii. 20.

HITTA, tt, [akin to Goth. hinþan, Swed. hinna = to find; Engl. hit; Dan. hitte; Swed. hitta] :-- to hit upon, meet with one, Fms. i. 129, xi. 124, v.l.; en er þeir hittu menn at máli, Eg. 405, Fs. 29: hitta ráð, to hit upon a device, Fms. vi. 152; h. á e-t, to hit or light upon, hitti hann þar á Þórólf, iv. 309: to find one's way, time, opportunity, hann hitti ílla leiðir, Fs. 101; h. vel leiðina, 141; at eigi villumk ek ok hitti aptr til þeirra, 623. 62; þar til er þér hittið inn í váginn, Fms. xi. 124 (twice);