This is page cv_b0765. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
ÖNDUGISHÖLDR -- ÖR, 765
'opposite-seat,' high-seat, so called because two seats are placed opposite to one another; in ancient timbered halls the benches were placed longways, running along the walls of the halls (sec bekkr), with the two seats of honour in the middle facing one another; the northern bench facing the sun, was called öndvegi it æðra, the higher or first high-seat, the opposite or southern bench being it úæðra, the lower or second high-seat; the two high-seats were the most honoured places in the hall, and a chief guest used to be placed in the southern high-seat. In England the master and mistress sitting opposite one another at each end of the table may be a remnant of this old Scandinavian custom. The sides of the high-seat were ornamented with uprights (öndugis-súlur) carved with figures, such as a head of Thor or the like; these posts were regarded with religious reverence; many of the settlers of Iceland are said to have taken the high-seat posts with them, and when near Iceland to have thrown them over-board to drift ashore, and where they found them, there they took up their abode. When a man of rank died, the son, after all rites performed, solemnly seated himself in his father's seat, as a token of succession: in Vd. ch. 23, the sons sat not in the father's seat before they had avenged his death. B. References in illustration of this: Þorgerðr sat á tali við Þorstein bróður sinn í öndvegi, Ísl. ii. 200; var þeim Illuga ok sonum hans skipat í öndvegi, en þeim brúðguma á annat öndvegi gegnt Illuga, konur sátu a palli, 250; Guðmundr sat í öndvegi, en Þórir Helgason gagnvart honum, en konur sátu á palli, brúðr sat á miðjan pall, etc., Lv. 37; á hinn úæðra bekk gagnvert öndugi mínu (better, 'útar frá öndnginu,' v.l.), Nj. 129; þat var forn siðr í Noregi ok svá í Danmörk ok Svíþjóðu, at konungs hásæti var á miðjan langbekk í veizlustofum, sat þar dróttning til vinstri handar konungi, var þat kallat konungs öndvegi ..., annat öndvegi var á hinn úæðra pall, etc., Fms. vi. 439; af öllum hirðmönnum virði konungr mest skáld sín, þeir skipuðu annat öndvegi, Eg. 24; konungr tekr blíðliga við Hjálmari, ok skipar í öndvegi gegnt sér, Fms. iii. 79; þér mun skipat á inn óæðra bekk gegnt öndugi Rúts, Nj. 32; reis hann þá upp or rekkju ok settisk í öndvegi, Eg. 644; eta at ölkrásim ok í öndugi at senda, Akv. 36; nú skal presti bjóða ok konu hans til erfis, sitja skal hann í andvegi ok kona hans í hjá honum, N.G.L. i. 404; hann gékk í höllina ok sá þar sitja í öndugi Baldr bróður sinn, Edda 38; jarl gékk inn í stofuna, var þar fjölmenni mikit, þar sat í öndugi maðr gamall ... jarl settisk öðrum-megin gagnvart Þorgný, Ó.H. 66; hann sá mann mikinn ok vegligan í öndvegi, Glúm. 336; ef maðr verðr dauðr, þá skal arfi í öndvegi setjask, Js. 75; heim skal búanda stemna ok til húss fara ... stemni hann honum inn til andvegis, N.G.L. i. 217, 219: the saying, eigi verðr öllum í öndvegi skipað, it is not for all to sit on the high-seat, cp. Horace's non cuivis homini contingit adire Corinthum. COMPDS: öndugis-höldr, m. (Fas. ii. 261), and öndugis-maðr, m. (Fagrsk., Eg. 575, Mag. 3), the man sitting in the öndvegi opposed to the lord of the house, the king's first man, Fagrsk. ch. 219, Fas. iii. 31; in Hom. (St.) 'architriclinus', John ii. 9, is rendered by öndvegis-maðr. öndvegis-súla, u, f. the high-seat post or upright, Landn. 34, 35, 96, 261, Korm. 6, Gísl. 140, cp. Landn. 301. öndvegis-sæti, n., Gþl. 252. önd-verða, u, f. the beginning; fyrir öndverðu heims þessa, Hom. 196. önd-verðliga, adv. early, at the outset. Fas. iii. 356. önd-verðr and önd-urðr, adj. standing face to face; öndurðr horfir þú við í dag -- Öndurðir skulu ernir klóask (a saying), Ó.H. 183 (and the verse of Sighvat). 2. fronting, in front of; í öndurða fylking, the front of the rank, Ó.H. 217; (öndverðr, Fms. v. 13, 79, l.c.); í öndurðri fylkingu, Mork. 208; í öndverðu höfði, Pr. 430; frá öndverðu til ofanverðs, from top to bottom, Hom. 118; ofanvert heldr enn öndvert þat merki, Rb. 102; öndurt fylki, Vellekla; Öndurt nes (mod. Öndurðar-nes), a local name, Landn. 87, 315; hann bjó á Öndurðri-Eyri (also a local name), 92, Eb. 8 new Ed. II. of time, in the earlier, former part of a period, opp. to ofanverðr; öndurt sumar, Sighvat; óttu alla ok öndurðan dag, Am. 50; öndverðar nætr ok ofanverðar, Bs. i. 431; öndvert ár, the spring-time, Fms. ix. (in a verse); öndverðan vetr, i. 21, Eb. 21 new Ed., Eg. 188; var kyrt öndvert þingit, Ld. 290, Nj. 63; goðar allir skolu koma til þings öndverðs, Grág. i. 100, 130; öndverðrar Kristni, in the early Christian age, Stj.; í öndorðri Kristni, Hom. 137; öndverða öld, öndurða æfi sína, Ver. 25; af öndverðu, from the outset, K.Á. 104: sagði frá öndverðu ok til ofanverðs, from beginning to end, Hom.; fyrir öndverðu, at the outset, Grág. i. 80, 323, 394, Finnb. 342. öngd, f. a strait; öngd ok þröngd, Barl. 102. 2. anguish; þar var hryggleikr með öngd ok angri, Barl. 162. öngleiki, a, m. a straitness, narrowness, Post. (Unger) 46. öngliga, adv. in straits; vera öngliga staddr, Str. 75. öngr, pron. adj. = eingi, none; see eingi, pp. 120, 121. ÖNGR, adj. [Goth. aggwus; A.S. enge (subst.); Germ. eng; Lat. ang-ustus; cp. Gr. GREEK, etc.] :-- narrow, strait; aka e-m í öngan krók, to drive one into a corner, Fms. vi. (in a verse, cp. aka ór öngum, see öngur); öngt ok þröngt, Skálda (in a verse); muntú í öngan ormgarð lagiðr, Skv. 3. 57; öngt garðs-hlið ok þröng gata er sú er leiðir til lífs, Barl. 45; halda e-n í öngri gæzlu, Str. 16; öngt í brjósti (cp. Germ. engbrustig), a nickname, Landn. öngull, m., dat. öngli, [A.S. angel; Engl. angle; Germ. angel; all from Lat. ang-ulus, being from the same root as ang-ustus, öngr, etc.]:-- an angle, hook, Hým. 21, Niðrst. 3, 4, Barl. 123, K.Þ.K., and passim. 2. a nickname, Orkn. II. a local name in North Norway and Angeln in Sleswik, whence the name of Eng-land (Engle-land) is derived. Önguls-ey, Anglesey in England, Orkn. öngur, f. pl. straits; aldri fyrr kom hann ór þvílíkum öngum, Karl. 196; hann þóttisk ór öngum aka, Bjarn. 52; ór löngum muns öngum, out of long anxiety of mind, anguish, Hallfred: so in the mod. phrase, vera í öngum sínum, to be depressed in mind. öngva and öngja or engja, d, to straiten, oppress; öngða í allskyns þrautum, Stj. 51; öngðr með úfriði, Str. 14; hón œngvir honum ok hann angrar, 25; takit þessa konu ok látið öngva henni, 34; öngdi þetta ok þröngdi svá mjök orku-efni hennar, Barl. 65; þeir munu svá öngva þér, Flóv. 43. 2. it remains in the phrase, engja sig, engjast, or engja sig sundr og saman, to writhe, like a worm; lagði fyrir brjóst honum svá hart, at hann öngvaði (sic) saman, Fas. iii. 253. öngving, f. = öngd; þína eymd ok öngving, Bs. i. 201. öng-vit, n. a swoon, fainting-fit, Bs. ii. 230; at hann féll í öngvit, en er hann vitkaðisk, Fms. vi. 230, Fbr. 20 new Ed.; ef maðr er lostinn í öngvit, Grág. ii. 16; ok er af henni hóf öngvit, Bjarn. 68 (óvit, Glúm. 368), freq. in mod. usage. öng-værr, adj. in anguish, distressed; ö. ok auðkumul, Bs. i. 323. öng-þveiti, n. [see þveiti], a 'narrow place,' strait; at þú komir aldri síðan í slíkt öngðveiti, Ó.H. 120; verðr hverr fyrir sér at sjá, er menn koma í slíkt öngþveiti, Ld. 264. ÖNN, f. an obsolete word, some part of a sword, the tip or the chape(?), Edda (Gl.); önnar (unnar Cod. wrongly) tunga, the tongue of the önn, i.e. the sword's blade, Landn. (in a verse); in Hkv. Hjörv. 9 the true reading, we believe, is 'önn' er í oddi for 'ógn;' hjalt, hugró, önn, egg, valböst all being parts of a sword. önn = önd, a porch, vestibule, Skm. 31. ÖNN, f., gen. annar, pl. annir: [one is tempted to trace this word to the Goth. aþn and ataþni = GREEK, a year; if so, the original sense would be a season, time, and work, business the derived; see annt, anna, amboð] :-- a working season; en þetta var of annir, the hay-making season, Bs. i. 339; ef maðr fiskir um annir, ok gengr í grið at vetri, Grág. i. 151; hálfan mánuð um annir, 152; á miðil anna skal löggarð göra, in the time between two working seasons, ii. 261; þat heitir anna í millum, Gþl. 410 (onne millom, Ivar Aasen), the time between two working seasons, e.g. between ploughing time and hay-making, or fencing and hay-making, or the like; vár-önn, the sowing season; löggarðs-önn or garð-önn, the fencing season; hey-önn, the hay season; garðlags-önn, Grág. ii. 261; tún-annir, q.v. 2. work, business; hann var í mikilli önn, very busy, Fms. iv. 119; önn ok erfiði, Gísl. 17; önga önn né starf skaltú hafa fyrir um búnað þinn ... skal ek þat annask, Ld. 86; hafa önn ok umhyggju fyrir e-u, id., Fms. i. 291; önn fékk jötni orðbæginn halr, Hým. 3; henni var mikil önn á um ferðir Arons, Bs. i. 539; bera önn fyrir e-u, to take care of, 686; skulu vér nú önn hafa at langvistir órar skili aldregi, Hom. (St.); ala önn fyrir e-u, to care for, provide for, maintain; vera önnum kafinn, to be overwhelmed with work; vera í önnum, to be busy; í óða-önn, and the like. &FINGER; In the phrase, þola önn fyrir e-n, önn seems to be = önd = breath; see önd and þola. önn-kostr, ann-kostr, also önd-kostr, m., in the phrase, fyrir önd-kost, intentionally, purposely, as a law phrase; hann sigldi skipi sínn á sker fyrir annkost, ok vildi brjóta (andkost, öndkost, v.l.), he ran the ship on shore purposely, Fms. viii. 367; er þó hafa ek fyrir önnkost svaacute; ritið, Skálda 164; ef menn troðask svá mjök at lögréttu fyrir önd-kost (wantonly) eðr göra þar hrang eðr háreysti, Grág. i. 5; spilla fé manna fyrir önnkost ok fyrir illgirni sakar, 131; göra skaða fyrir önd-kost, þá varðar skóggang, 416. önnungr, m. a labourer, Edda 107; þat er önnungs verk (household work, farm work) er maðr vinnr hvern dag þat er bóndi vill, K.Þ.K. 136. önugr, adj. [qs. öndugr, i.e. andvígr?] fretful, peevish; þú ert önugr, strákr! COMPDS: önug-legr, adj. cross, odd, wayward, Fél. x. 175. önug-lyndi, f. fretfulness, freq. in mod. usage, but not found in old writers. önug-lyndr, adj. cross. Önundr, m. (Anundr), qs. An-vindr, a pr. name, Landn. Önundar-brenna, Ann., Sturl. i. 197; hence Önundar-fjörðr, a local name; Önundar-firðingr, Sturl. iii. 58. ÖR, f., gen. örvar; dat. öru, Grág. ii. 19, and later ör; pl. örvar, örva, örum; also spelt with f, örfar, etc.: [A.S. aruwe; Engl. arrow; the word may be akin to örr, adj. = the swift] :-- an arrow; örina, annarri ör, ... ör liggr þar úti, ok er sú af þeirra örum, ... örunum, ... ör (acc.), Nj. 96, 115, Hkr. i. 241; örvar þrjár, ... örvunum (sic), Fas. i. 511, 541, and passim. 2. metaph. a summons to a meeting, by the sending out an arrow (like the Gaelic 'fiery cross'), both in war and peace, but originally as a war-token (her-ör); skera örvar upp, Js. 37; skera ör, 41; nema ör