This is page cv_b0759. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
ÆLA -- ÆSTILIGR. 759
hesta sína ok æja, Ísl. ii. 482; ok er þeir höfðu átt (áit?) um stund, 349. æla, d, [áll], to belch; ælir vatn þar er 'álar' falla, water belches, Skálda (in a verse). 2. to throw up, vomit; æla öllu upp. œli, a, m. (mod. auli) an idiot, simpleton; œli telsk þar er ólu ósnotran mann gotnar, Skálda (in a verse); in mann-æli, q.v.: the mod. form auli occurs in Skíða R. 185; þú ert mesti auli! aula-legr, aula-skapr, correct thus in p. 24. col. 2. æligr, adj. [Swed. elak] vile, wretched; sama ælig mér klæði, vile clothes befit me, Fas. i. (in a verse); ælig er sú fórn, Hom. 191 (Ed.); þeir drápn allt þat sem var afleitt eða ælikt (ellkt, v.l.), hrumt eða herfiligt, Stj. 456; mér þinni æligri ambátt. 484. æli-ligr, adj. [ala, ól], fit to be brought up, Eb. 116 new Ed. æ-lífr, adj. = eilífr, q.v.: æ-líflega, adv. = eilífliga, eternally, D.N. i. 8, N.G.L. ÆLL, i.e. œll, adj. [ala, ól], fit to be fed or harboured, of an outlaw, Grág. i. 311, ii. 10; ú-æll, ó-æll, of an outlaw that must not be fed. Grág. passim. æmta, i.e. œmta, t, = ymta, [Engl. utter], to mutter, utter; jarl æmti því lítt, Fms. ix. 289; kerlingiu œmtir við innar í húsinu ... hvat ferr þar nú segir hón, Ísl. ii. 342; þótti honum hann fár við verða ok æmta sér lítt, to utter little, Sturl. iii. 313,; þögðu allir, en er hann sér at enginn æmti honum, Háv. 5 new Ed.; ok æmtir honum hvárki vel né ílla, Finnb. 218. ÆPA, i.e. œpa, t or ð, [óp; Ulf. wopjan; A.S. wepan; Engl. weep, etc.], to cry, scream, shout; Skamkell æpti upp, Nj. 82; bónda-múgrinn æpti ok kallaði, at þeir vildi hann til konungs taka, Fms. i. 21; þá œpta þeir miklu hærra ok kváðusk, Sks. 653 B; æpa at e-m, Eg. 189; æpa her-óp, sigr-óp, 80, Fms. viii. 142, Sturl. iii. 178: to cry, barnið efði (i.e. æpði) á leið fram, Bs. i. 342; úlfi hæra hygg ek þik æpa munu, ef þú hlýtr af hamri högg, Hbl. 47. ÆR, f., gen. ær, dat. and acc. á; pl. ær, gen. á, dat. ám; with the article, ærin, ánni, ána, ærnar, ánna, ánum: older forms with changed vowel occur in ancient vellums, &aolig-acute;, &aolig-acute;na, &oalig-acute;nni, Bs. i. 334. ll. 2, 12, 13; dat. &aolig-acute;um, Grág. ii. 305: [A.S. eowe; Engl. ewe; Lat. ovis; Gr. GREEK] :-- a ewe; ein ær, ærin, Grett. 137, Bs. i. 330, 334; ær ok lamb, N.G.L. i. 59; sá er &aolig-acute;na á, Grág. i. 417, 418; á (acc.) blœsma, 427; lömb undan &aolig;um, Grág. l.c.; ef dilk-ær eru, ii. 304; ef þeir selja ær til osts, 309, Fms. xi. 149; kýr ok ær, Nj. 236; höfðu ærnar gengit í brott, Fbr. 49; cp. á-sauðr, á-högg, á-bristir. æra, ð, eira in Ld. 204, Fms. vii. 244. Sturl. i. 72, iii. 103, is evidently the same word, ei = æ, and different from eira, to spare: [from ár = an oar] :-- to row, pull; æra undan e-m, æra verðr með árum undan dólga fundi, Skálda (in a verse); rétt er at flýja ok undan at æra, Post. (Unger) 242; see eira, p. 123. æra, ð, [ár = a year], to give a good crop, impers.; því veldr ár at ærir akr (acc.) búmanna spakra, Skálda (in a verse). æra, u, f. [a borrowed word; A.S. âre; O.H.G. êra; mod. Germ. ehre; Dan. ære] :-- an honour; the word, appears first about the end of the 13th century; Guði til æru, N.G.L. ii. 469; lof ok æra, MS. 302. 169; lof ok dýrð, heiðr ok æra, Magn. 428; engrar æru verðr, Fas. iii. 430; sæmd ok æra, Mar. 2. in mod. usage also as a law phrase, a civil honour or privilege: in the Middle Ages a person could be sentenced to lose his 'æra,' a kind ot civil or social outlawry, cp. Gr. GREEK hann misti æruna, var dæmdr ærulaus. COMPDS: æru-fullr, adj. worthy, 732. 15. æru-lauss, adj., Germ. ehrlos (see æra 2). æru-leysi, n. loss of the æra; það er æruleysis-sök. æru-ligr, adj. honourable, 732. 13. æra, ð, to honour; æra ok sæma, Norske Saml. v. 133. ÆRA, i.e. œra, ð, [órar], to madden; hvern tíma sem íllr andi ærði Saul, Stj. 469; it ellra barn má œra hit œrra, Skálda 162: œrir huginn, Hom. 53, Al. 154. II. reflex. to run mad, run wild, Mart. 118, Fms. vii. 187; en þér munduð. allir ærzk hafa, Landn. 180; ærask nú hestarnir báðir, Nj. 82: ærðr, Flóv. 22. ærðr, part. oared; in compds. œri, compar. the younger: œrstr, the youngest; see ungr B, p. 654. æri-liga, adv. furiously, madly, Fbr. 173, Gísl. 49. æri-ligr, adj. mad, Hom. 169. æringi, a, m. a merry-maker; hann er mesti æringi. ÆRINN, i.e. œrinn, adj. = ýrinn, yfrinn; sár þat er ærit mundi eitt til bana, Eg. 107; ærnir gestir. Fs. 15; œrna staðlausu stafi, Hm. 28; œrnu fé, 68; vín ærit, Rb. 572; þóttusk frændr mínir œrit hafa, have enough of it, Fms. xi. 91; ærinn storm, vi. 437; í ærnu tómi, viii. 88; ærin þurft, 55; er þat ok ærit eitt, at ..., it is quite sufficient, decisive, that ..., Grett. 182 new Ed.: til ærins, sufficiently, Róm. 302; ærit fagr, fair enough, Nj. 2; ærit gott, 282: the saying, vera sér einn ærinn, to be self-sufficient, Mkv.; ok þykkjask sér einir ærnir, Fms. vi. 226; vita hvárt hann væri sér þá einn ærinn, xi. 267; at ærnu, sufficiently, Blas. 43; er vinnask mætti at ærnu þúsund manna, 623. 21; ærna vel, very well, Fas. iii. 416. ær-ligr, adj. honest. ærr, i.e. œrr, adj. [órarj, mad, furious; œr ok örvita, Hkv. 2. 32, Ls. 21, 29; þrællinn lét sem hann ærr væri, Landn. 65: œrr maðr, a mad-man (óra-verk), Grág. ii. 64; œrir vitkask, Hom. (St.): allit., æfr ok ærr, Fms. iv. 142; óðr ok œrr, vi. 337. -ærr, adj. -oared; in compds. ærsl, n. pl. frenzy, madness; taka ærsl. to take a mad fit, run mad, Landn. 118; tók hann ærsl ok dó litlu síðarr, Ld. 54; hver ærsl eggja þik, konungr. Al. 77: at hann görði þat eigi í ærslum, in fits of madness, Sks. 707; hann unni henni svá með ærslum, at ríki sitt fyrir-lét hann, Hkr. i. 102: stormr mikill með ærslum, a violent gale. Fms. x. 135. ærsla-fullr, adj. raging, railing, Stj. ærsla-læti, n. pl. ravings, Fas. iii. 499. ærsla-sótt, f. madness, N.G.L. i. 383. ær-staða u. f. a sheep-walk, B.K. 81. ært, n. adj. [ár = a year], in the phrase, vel ært, ílla ært, a good, bad year or season; oss er sagt at hér sá vel ært, Ó.H. 113; ef vel er ært, MS. 134. 70; þá var ært ílla í landi, Nj. 10. ærtog, ertog, see örtog. ÆS, f., pl. æsar; [prob. a contr. form; cp. A.S. efese; cp. efsa; Swed. ofsing] :-- the outer border, edge, esp. of a shoe or skin; rifjaði hann saman varrarnar ok sleit ór æsunum. Edda 71; freq. in mod. usage, but only of shoes, and in the phrase, spyrja einn út í allar æsar, to ask one questions most minutely; or also, kunna, vita út í æsar, to know all about a thing. ÆSA, i.e. œsa, t, [this word might by way of contraction be akin to A.S. egisa, egsa, = terror, a word otherwise unknown to the Scandin. tongue, were it not for the root-vowel œ instead of æ] :-- to stir up, excite; vindr æsir eld, Edda 13; œsti ok upp vakti hue; konungs sonar, Barl. 155: æsa e-n fram, to egg on, Rd. 280: œsa úfrið, to stir up war, Fms. x. 300: impers. œsti storminn svá, at ... 135. II. reflex. to be stirred, to swell, of wind, waves, and the like: vötnin æstusk ákafliga, Stj. 58; má þar ekki fara stórskipum nema þá er vötnin œsask mest, Ó.H. 18; eldr nam at æsask. Fas. i. (in a verse); hestrinn æstisk (run wild) ok hljóp í brott, Fms. viii. 352; hjörtrinn æstisk mjök undan hundunum, Fas. iii. 274; hann œstisk af harmi, Sks. 52 new Ed.: part., hefir fólk þetta farit æst ok rasanda, Fms. xi. 275; hans reiði œstisk, Barl. 94; hugr hans œstisk með mikilli reiði, 143. æsi-, i.e. œsi-, in compds, violently, æsi-mikill, Karl. 492; œsi-hvatligr, 501: with nouns, æsi-frost, a sharp frost, Bs. i. 360; æsi-fólska, Flóv. 36; æsi-gnýr, Pr. 371; æsi-kaldr, Lex. Poët. æsi-liga, adv. violently, furiously; æsiliga reiðr, Fb. i. 252; falla vötnin æsiliga, Ó.H. 17; ríða æsiliga, Eb. 62; fara æ., Eg. 114; blæddi æ., Bs. i. 306. æsi-ligr, adj. vehement, Barl. 56; æsiligr harmr. Mar.: æsiligt mein, Bs. i. 116; sullr æ., 345; æsilig sótt, 308, 318; æsiligr vatna-gangr, Stj.; æsilig gerð, fermentation, Bs. i. 340. æsing, f., or æsingr, m. vehemence, fury; Jökull tók þá í annat sinn æsing sinn enn mikla, Fs. 48; mikil æsing, Stj. 192; þar fylgði aldri æsingr né van-stilli, Bs. i. 106; með svá miklum æsingi, at meðan þess háttar æ. stóð á, 746. æsír, m. an inciter, stirrer, ringleader, Fms. viii. 57. ÆSKA, i.e. œska, u, f., œrska, Barl. 199; ærska and Irskum make a rhyme, Fms. vii. (in a verse); spelt eoska, 645. 110; [from œri, compar. of ungr, q.v.] :-- youth, childhood, Lat. juventus, Fms. vii. 220; hvárki œska né elli, 677. 3; veldr elli mér enn œska þér, Korm.: frá æsku til elli, Mar.; í æsku, Fms. i. 155, Grág. i. 278, 281, Sks. 26; í æsku ok bernsku, 596. fyrir œsku sakir, Grág. i. 410. COMPDS: æsku-aldr, m. childhood. Fms. x. 371. Eg. 202. æsku-bragð, n. = æskumót. Hkr. iii. 83. æsku-fullr, adj. youthful, Sks. 114. æsku-gleði, f. glee of childhood, Fms. ii. 267. æsku-maðr, m. a youth, Fms. ix. 8, x. 177, Sks. 43, 566, 750. æsku-mót, m. youthfulness, Fms. xi. 422. æsku-skeið, n. the prime of life. Grett. 82. æski-liga, adv. to one's wish, Art. 77, 88, Pr. 406. æski-ligr, adj. [Dan. önskelig], to be wished; æskligr sonr, an adopted son, Fms. ii. 196, x. 221: desirable, to one's wish, æ byrr. ÆSKJA, i.e. œskja, t, from ósk; [Engl. wish; Germ. wünschen; Dan. önske] :-- to wish; meiri laun en vér kunnim sjálvir at œskja oss, Ó.H. 209: þess œski ek þér, Clem. 147; þessa œskða ek, 655 xxviii; œskja sér e-s, 677. 23; æsktu sér slíks yfirboða, Bs. i. 136: æskjandi hlutr (gerund.), Eluc. 49; þann sigr sem ek æskta, Al. 170; æskja e-m e-s, to wish for one, Stj. 235; monda ek eigi kunna at œskja (øyskja Cod.) annan veg minn mann, Ó.H. 59; œskja sér eigi framarr, Fbr. 57. ÆSTA, t, [ást], to ask or ask for, demand, request; æ. e-n e-s, æsta e-n taks, Gþl. 122, N.G.L. i. 47, passim; æsta rannsaks, Gþl. 540 (see tak); æsta e-n vistar, to ask for harbour, Sighvat; æstanda þykkir e-m þess er vant er, a saying, one who asks for what he wants, Sól. (cp. kveðr hverr sinnar þurftar); æstu sér griða, to ask for a truce, safe-conduct, Js. 39; svá sem Norðlendingar æstu hann til, as they asked him to do, at their request, Íb. 16; þeir æstu Goð gjafar við sik, Clem. 149; sem þeir höfðu æst, Íb. 11; svá sem pávinn æsti, Hom. (St.) æstiligr, adj. desirable; væn kona ok æstilig, MS. 625. 94: girnilir ok æ. 77.