This is page cv_b0726. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
726 YLGJA -- YRKJA.
ylgja, n, f. [ólga], a swelling, rolling, as a naut. term; það er ylgja í sjónum, a heavy rolling; lítil bylgja þá lág er ylgja, Stef. Ól. ylgjask, ð, = yglast(?), [ygla], to frown, look fiercely; nú tekr veðrit at ylgjask í norðrit, ok dregr upp ský dökkt ok dimt, Fms. xi. 136. yl-góðr, adj. warm; see ylr. YLGR, f., gen. ylgjar, dat. acc. ylgi; pl. ylgjar: a she-wolf, Edda i. 478; ylgr gékk á ná, Jd.; kom þar ylgr ein, sjá en sama ylgr ... tungan gékk ór ylginni, Fas. i. 125, 126; ylgjar-barn, ylgjar-áttbogi, a wolf's brood, breed; ylgjar sultr, fyllr, tafn, Lex. Poët.; láta eigi ylgi (acc. sing.) fasta, Km.; ala blóði byrsta ylgi (acc. sing.), Edda (Ht.) 2. metaph., einaga ylgr, the nickname of a termagant, or shrew, Bjarn. (in a verse); er hann var grimmr sjálfr, en hann hafði þá konu fengit, er ek veit mesta ylgi á Norðrlönd komið hafa, þá var honum þess ván, at hann mundi úlf undir fæða en ekki héra, Mirm. 159 (Ed. Mr. Kölbing, 1872). ylja, að, to warm, heat; hón (the sun) yljar ok vermir, Barl. 133. yllir, m. [from ull = wool], the name of a beam in the upright loom; járn-varðr yllir, the iron-mounted beam, Darr. yllr, adj. [ull], woollen; svartir menn ok ílliligir ok hafa yllt hár á höfði, Þorf. Karl. 422 (thus emended for 'illt'). YLMASK, ð, [qs. ylfask or from ólmr?], to chafe, rage; gjarna vilda ek þér legðit eigi fjándskap til mín, eða yðarr kraptr ylmðisk eigi til várrar tignar, Fms. x. 289; þá ylmðisk (ulmþis Cod.) hann í móti, 420 (Ágrip, Mork. 228, l.c.); þá ylmðisk allr herr at móti þeim, Post. (Unger) 220; kalla þeir þetta allt hernað ok rán ... en hinir ylmðusk því meirr, Bs. i. 496 (ylmask, ad 'verða ólmari,' Sturl. ii. 8, l.c.) yl-næmr, adj. susceptible of warmth, Sks. 758, v. l. YLR, m., gen. yljar, dat. yl, pl. ylir, warmth, esp. vital warmth, blood-heat; heldr verðr reykrinn af ylinum en af frostinu ... heldr af yl en kulda ... nokkurn yl ... allan verma ok yl, Sks. 48 new Ed.; nökkurir ylir eða fógr sólskin, 44; en eigi fyrir ylja (gen. pl.) sakir, id.; svát af klæða-yl (dat.) mátti hann (king David) eigi heitr verða eðr varmr, Stj. 548; (klæð-yl, Sks. 165, v.l.); þegar í beinum ylr er, og ekki þínu dupti minnr, Sig. Breiðf.; sólar-ylr, the sun's warmth; kærleiks ylr, the warmth of love; also, hafa góðan yl til e-s, to feel warm affection towards; or, mér er yl-gott til hans; yljar-auðæfi, abundance of warmth, Sks. 40; bjarn-ylr (q.v.), 'bear-warmth.' yl-samligr, adj. warm, Sks. 48. yl-sending, f. a warm message; ylsending ástar, Bjarni. yl-varmr, adj. warm, Sks. 758. YMJA, [? A.S. woma], pres. ym, ymr, pret. umði: to whine, cry; hann grét sárliga ek umði, Hom. 116; svá bar hann prúðliga sóttina at engi maðr heyrði hann ymja, O.H.L. 39; þá umðu þeir er á heyrðu ok hlógu at, 75: to echo, resound, ymja mun í báðum eyrum þeim er á heyrir, Stj. 433; ymr it aldna tré, Vsp.; umðu ölskálir, Akv. 34; umðu oddlár, Hkm. 8; ymðu Úlfhéðnar, howled, Fagrsk. 8, v.l. 7; ymr þjóðar-böl, Bs., Rafns S. (in a verse): in mod. usage ymja is obsolete, but emja (q.v.) is in use. ymni, a, m. = hymni (q.v.), a hymn, Barl. 51, 181, Bs. i. 108, 382. ympra, að, = ymta, [Engl. whimper], in the phrase, að ympra á e-u, to utter faintly. ymr, m. a humming sound; varð ára ymr, Hkv. i. 27; ymr varð á bekkjum, Akv. 38; þar fylgði ymr mikill ok íll læti, whining and howling, Fms. vi. 150; þá verðr mikill ymr (humming sound) í herinum, Al. 125; með svá sætum són ok undarligum ym, a strange sound, Fb. ii. 26; mátti lengi heyra yminn niðri í jörðina, i. 417; þá heyrðu þau ym mikinn ok gny, Edda 29. ymta, t, iterative verb, [Dan. ymte; from ymr], to mutter, Nj. 111. ymtr, m. a muttering, Fms. vi. 194, 332. YNDI, older ynði, n. [A.S. wyn; Germ. wonne; Dan. ynde; see una, unaðr] :-- a charm, delight; the primitive notion of an abode is still visible in such phrases as, nema yndi, prop. to take up one's abode, to stay in a place, be fond of it; Kolskeggr tók skírn í Danmörku, en nam þar þá eigi yndi, ok fór austr í Garða-ríki, Nj. 121; ef hann vildi þar stað-festast ok nema yndi, Fms. i. 103; hann festi ekki yndi á Vindlandi síðan, viz. (after her death) he could get no rest in Windland, 135; tók móðir hans sótt ok andaðisk, eptir þat festi Ásmundr eigi yndi í Noregi, Grett. 90; hann varð aldri glaðr, svá þótti honum mikit fráfall Ólafs konungs, ok hvárki nam hann yndi á Íslandi né í Noregi, he found no rest in Iceland or in Norway, Fms. iii. 26; lítið yndi hefi ek haft í konungdóminum, little ease, viii. 219; þeirra samfarar urðu ekki at yndi, their married life was not happy, Bs. i. 418; verðr eigi mér verr at ynði (ynþi MS.), Gkv. 2. 34. 2. in mod. usage, a charm, delight; yndi að heyra, yndi að sjá, a delight to hear, to behold. COMPDS: yndi-fall, n. a bereavement, Bs. i. 146, v.l. yndis-bót, f. an increase of bliss, Fb. ii. 14. yndls-hót, n. pl. marks of love and joy, Egert. yndis-staðr, m. a place of bliss, Ver. 2 (of Eden). yndi-liga, adv. charmingly; e-m hugnar e-t vel ok y., Str. 67. yndi-ligr (mod. yndis-ligr), adj. pleasurable, Str. 20. yngi-, in compds, the young: yngis-fólk, -maðr, a young man; -mey, a young damsel, etc. ynglingr, m., mod. unglingr, [Dan. yngling; Germ. jüngling], a young person, youth, Karl. 152. II. prob. from a different root, the pr. name of a mythical family, believed to be descended from Odin, to which the kings of Norway traced back their pedigree, Edda, Hdl., Hkr. i. 16, 24, Íb. (fine); Ynglinga tal, the pedigree of the. Ynglings, a poem, Hkr. i; see List of Authors: Ynglinga-saga, the Saga of the Y., see Hkr. (the name of this Saga is not found in old vellums; in Hkr. (pref.) it is called 'æfi Ynglinga;' cp. the Ingaevones of Tacitus). Yngvi, Ynguni (qs. Yngwini), Yngvarr, pr. names; cp. Yngvöldr, the name of a woman, Landn.; Yngva ætt, Yngva þjóð, the family, people of Y., i.e. the Swedish people, Ýt. Yngvi-Freyr, m. the lord Yngvi, the ancestor of the Ynglingar, Yngl. S., Eyvind. -ynja, see varg-ynja, ap-ynja, for-ynja. ynkr, m. a din; stóra heyrði ynki, Skíða R. 133; perh. a word made by the poet, to rhyme with 'dynki.' ynnask, t, to hope to have granted; ynnumk ekki annat gott, Lil. 2. ynni-liga, adv. lovingly; elska y., to love well. ynni-ligr, adj. [cp. Dan. yndig; from unna; 'ynniligr' and 'yndiligr' are not etymologically akin] :-- lovely, Th. 10; yndiligt ok ynniligt til at hlýða, Str.; ein prestkona ung ok ynnilig, Bs. i. 321; y. Guðs sonr, sjálfr Kristr, Niðrst. 1; fagrir ok ynniligir, fair and lovely, Stj. 495 (2 Sam. i. 23); elskulegr ok y., 172; heyr þú, enn ynniligsti, 623. 36; Guði ynnilig, acceptable to God, Hom. 17. 2. = yndisligr, lovely, of a place, Stj. 31, Al. 155; allskonar ynniligan ávöxt, Barl. 23. ynni-samligr, adj. = ynniligr, Barl. 159. YPPA, t and ð, [upp], 'to up,' lift up; with dat. to 'up with' a thing, út gékk hón síðin, ypðit lítt hurðum, Am. 47 (see remarks s. hníga III. 2. β); hann ypti merki sínu, Karl. 296; áðr Börs synir bjóðum of ypðu, lifted the earth above the waters (in the creation), Vsp. 4; yppa svipum, to 'up with one's face,' look up, Gm. 45; meðan Gillings gjöldum yppik, i.e. whilst I utter my song, Eyvind. II. metaph. to hold up, exalt, extol; yppa ráðum yðru kappi, Arnór; yppa hans lofi, Fms. x. 372, Al. 71; engi vegr er at yppa hér fyrir alþýðu úgæfu frænda várra, Ölk. 37; mann yptan ok sæmdan, a man lifted up and praised, Barl. 170. yppar-ligr, adj. [Dad. ypperlig], excellent, only a mod. word. yppi-mannliga, adv. like a great man, Mag. yppi-runnr, -þollr, m. a praiser, extoller, Lex. Poët. ypta, t, [formed from the pret. of yppa, q.v.], to lift a little; ypta hattinum, to lift the hat; ypta öxlum, to shrug the shoulders. yrða, t, [orð], in yrða á e-n, to speak to a person, perh. formed from the pret. 'orti,' see yrkja: in compd, full-yrða. to assure, say for certain. -yrði, n. words; in compds, fagr-yrði, íll-yrði. -yrðr, adj. worded, spoken, in compds. II. = urðr, Ýt. yrja, yr, urði, urinn, [a mod. verb formed from erja, arði, by the analogy of emja and ymja] :-- to rub, scrape, scratch, esp. used in pret. part.; jörðin er öll upp urin, það er allt upp urið, of barren soil, as if shaven; the word occurs in Run. Gramm. Ísland, of 1651. yrja, u, f., qs. ýrja, [úr = dew], a drizzling rain; sand-yrja, a quicksand, Safn i. 78; hence is again formed a verb yrja, það yrjar úr honum, it drizzles out of him, i.e. the sky; cp. ýra. Yrjar, f. pl. a local name in Norway, Fms., Munch's Norg. Beskr. yrki, n. [see verk], a work; the simple word occurs only in the passage, högum vér hálft yrkjum, Am. 61 (Bugge). 2. in compds: yrkis-efni, n. pl. the subject of a 'work,' as of a poem, song; eigi em ek jafngott skáld sem Þóðólfr ... ef ek em eigi við staddr yrkis-efnin, Fms. vi. 362; slikt eru yrkisefni, Jd. 11: in mod. usage also in sing., það er gott yrkisefni. YRKJA, ð and t, pret. orti, part. yrt and ort; [A.S. wyrcan, wrohte; Engl. work, wrought; Goth. waurkjan; O.H.G. wurchian; the initial w being dropped, see orka] :-- to work, but chiefly used in a special sense to till, cultivate; enn sá maðr er engit á, hann skal þat láta fyrst yrkja ... en ef hann yrkir eigi svá engit, ... ok vili hann þó yrt hafa, Grág. ii. 280; ok svá þeir er á mörkina ortu, Eg. 14; ok Drottinn Guð tók manninn og setti hann í þann aldin-garð Eden, að hann skyldi yrkja hann og varðveita, Gen. ii. 15; at hann geti ortar vel engjar fyrir þær sakir, Grág. ii. 335; yrkja jörðina eðr vinna, Stj. 29; yrkja holt né haga, N.G.L. i. 249; yrkja ræfrar ok börku til húsa-þaks, to work (i.e. to scrape) bark for thatching, 242. II. to make verses (cp. Gr. GREEK; Old Engl. maker = poet); hvárki á maðr at yrkja um mann lof né löst... ef maðr yrkir tvau orð enn annarr önnur tvau, ok ráða þeir báðir samt um, ok varðar skóggang hvárum-tveggja, ... yrkja níð eðr háðung um e-n, Grág. ii. 147-149; síðan orti Ölver mörg mansöngs-kvæði, Eg. 5; at þú vakir í nott ok yrkir lofkvæði um Eirik konung, ... hann orti drápu tvítuga, ... yrkja lof um e-n, þá orti Egill alla drápuna, ok hafði fest svá at hann mátti kveða um morguninn, 419; þessi vísa er góð ok vel ort, ok skaltú yrkja aðra vísu, ... þessi vísa var ílla ort ok skal ek kveða aðra betri, Fms. vi. 362, 416; hann var kærr konungi ok orti vel, he was a good poet, and wrought well, Orkn. 146, Fms. vii. 111; konungr mælti, ertú skáldit? -- Hann svarar, kann ek at yrkja, ii. 39; hann tók at yrkja þegar er hann var ungr, ok var maðr námgjarn, Eg. 685; yrkja kann ek vánu verr, Mkv.; hann er svá orðhagr at hann mun yrkja