This is page cv_b0724. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
724 YFIRAFLI -- YFIRHÖFN.
dómum yfir málum manna, to sit at, attend to cases, as judge, Ó.H. 86; Olafr konungr hafði jafnan með sér tólf ena spökustu menn, þeir sátu yfir dómum með honum ok réðu um vandamál, id.; sitja yfir e-m, to sit over one (a sick person), Fms. vii. 166, ix. 250; styrma yfir e-m, Ld. 40. II. metaph. usages; görask konungr bæði yfir Mörkinni ok Hálogalandi, Eg. 71; konungr yfir Englandi, 263; biskup yfir þeim fjórðungi, Grág. i. 326; hafa vald yfir e-u, Fms. i. 227, x. 48; vera höfðingi ok herra yfir e-u, id.; Þorgils er þá var yfir Skagafirði, 61; dómandi allra mála yfir þeim ríkjum, Fas. i. 513; hann setti bróður sinn yfir Víkinni, Fms. i. 29; sektir yfir e-m, H.E. i. 420; til gæzlu yfir e-m, custody over one, Edda 21; vaka yfir e-m, to wake or watch over, Fms. i. 9, iv. 299; vöku vér hér hverja nótt á Aski yfir fé váru, Eg. 375: þú vart trúr yfir litlu, eg mun setja þig yfir mikið, Matt. xxv. 23; vil ek eigi hafa flimtan hennar né fáryrði yfir mér, Nj. 50; sitja yfir hlut e-s, 89 (see sitja I. 2); ok liggi sú íllska lengr yfir þeim, threatening them, Fms. x. 265; búa yfir brögðum, Fas. i. 290; hefi ek sét marga dýrliga hluti yfir honum, 623. 55; mér sýnisk svá mikit yfir þér, at mér byðr þat eitt í skap at þú verðir meira stýrandi, Bs. i. 468; allir þeir er nokkurr þrifnaðr var yfir, leystu sik á þrem vetrum, Fms. iii. 18; opt hafa orðit þvílíkar jarteinir yfir heiðnum mönnum, vii. 195; láta vel ílla ... yfir e-u, Ld. 168, Hkr. i. 213, ii. 32 (see láta B. I. 2); láta hljótt yfir e-n, Nj. 232; þegja yfir e-u, Ld. 36; fögnuðr yfir e-u, joy over a thing, MS. 623. 23; aumhjartaðr yfir úförum hvers manns, Sks. 687; lýsa yfir e-u, to declare, Eb. 20, 250, Nj. 93, Ld. 164, 306, Fs. 13, 24, Eg. 141 new Ed., Gísl. 16, Ó.H. 101, 179, Bs. i. 95, 203, 268, 624, Fms. ii. 25, xi. 6, 25: hlyða e-m yfir, see hlýða. III. ellipt. or adverb, usages; eldr, ok katlar yfir, Eg. 238; ætlar hann at görask konungr yfir norðr þar, 71; yfir á Espihóli, Sturl. iii. 261. B. WITH ACC. over, above, denoting motion; limar hans dreifask yfir heim allan, Edda 10; drógu þeir netið yfir hann, ... hlaupa yfir netið ... hleypr hann yfir þinulinn, 40; þeir bundu yfir sik flaka af viði, Fms. ix. 421; Skaði tók eitr-orm ok festi yfir hann, Edda 40; hann tók yfir sik skikkjuna, 'took clothes over himself,' put on the mantle, Nj. 170; binda boð yfir miðjar dyrr, Gþl. 434; leggja e-t yfir altari þín, 655 xxiii; lauf ok limar tóku út yfir skipit, Ó.H. 36; hann felldi hvern yfir annan, Hkr. i. 151; cp. hverr um annan (um C. V); er aldr fór yfir hann, Ó.H. 123; sló miklum ótta yfir hirðmennina, struck great terror into the king's men, Fas. i. 68; skjóta skjóli yfir e-n, Ld. 40; setja menn yfir ríki sitt, Eg. 7; at konungr mundi annan höfðingja setja yfir Norðymbra-land, Fms. i. 24; lét hann taka Knút til konungs yfir ríki þat allt, 112; komask yfir e-t, to come by a thing, Bárð. 175; láta lítið yfir sik, Fms. vii. 29. 2. over, through, across; austr yfir Foldina, Fms. i. 52; hann gékk yfir mark þat, Eg. 490; fara yfir ás nokkurn, ... klif bratt yfir at fara, 576; ríða yfir fljótið, Nj. 82; hverr reiddi yfir Markar-fljót, 142; yfir skóginn, Fms. v. 249; ríðu vestr yfir Lómagnúpssand, Nj. 255; yfir hafit, Fms. vi. 21; er hann kom suðr yfir Fjalir, iii. 36; sigla norðr yfir Foldina, viii. 132; síðan fóru þeir yfir Norðrá, Eg. 134; fara at veizlum yfir ríki sitt, Fms. i. 157; skógr er almannavegr liggr yfir, Fs. 4. II. metaph. over, beyond; hafa vöxt yfir e-n, to have growth over or above another, be taller, Fas. ii. 234; hafa höfuð ok herðar yfir e-n; fram yfir aðra menn, beyond, above, i. 27; yfir þat fram, beyond that, above that, Vm. 19; fram yfir Páskaviku, Sturl. i. 121; fram yfir Jól, Boll. 344; yfir hálf-þrítugt, Fms. ix. 33. III. of direction, with another prep.; yfir á Hól, Hrafn. 9; þeir fúru yfir a Katanes, Fms. ix. 424; þeir sigldu yfir undir Kaupmannaeyjar, 421; upp yfir; fram yfir Grjótteigsá, Hrafn. 6. IV. ellipt. and adverb, usages; sá kvittr kom yfir, passed over, Eg. 164; lesa yfir, to read, Dipl. iii. 10, Fms. x. 1; kveld kemr yfir, draws on, Finnb. 230; skýflóki gengr yfir, Bárð. 169; um nóttina þann tíma er hringdi yfir, Fms. x. 29; at hann myndi fljótara yfir bera ef hann riði, Hrafn. 7; hestrinn bar hann skjótt yfir ok víða, id.; undir at leiða eðr yfir at keyra, Gþl. 412; göra brú yfir, 411. 2. with verbs; bera, gnæfa, taka yfir, to surpass, passim; vofa yfir, to impend; búa yfir e-u, see búa; hylma ylir, to conceal; bætr yfir, to mend; verpa yfir, to calculate; drepa yfir e-t, to hush down; fara yfir, to pass over; líta, sjá yfir, to oversee, superintend; líða yfir, to pass over, also to faint; stíga yfir, to overcome; staupla yfir, sjást yfir, to overlook, neglect, etc., see the verbs. 3. var hann kátr yfir fram, exceedingly, Sturl. iii. 267; bjargit skútti yfir fram, Fms. vii. 81; sjá yfir upp, Edda 30. yfir-afli, n. a superior force, Sks. 198. yfirafl-ligr, adj. over-strong, very strong, Sks. 607. yfir-band, n. an 'over-band,' string to fasten the mouth of a bag, Grett. 107 A. yfir-bátr, m. an 'over-boat' but only used metaph. = a better man, as opp. to eptirbátr (q.v.), Fas. i. (in a verse). yfir-biskup, m. an over-bishop, high priest, Stj. 542, Ver. 106. yfir-bjóðandi, part. a ruler, Lil. 1. 52. yfir-boð, n. rule, command, authority, Fms. i. 220, iii. 45, iv. 226, x. 390, Stj. 167, Fas. iii. 98, D.N. i. 156, passim. yfir-boðari, a, m. = yfirboði, Sks. 612, v.l. yfir-boði, a, m. a superior, master, of one in authority, in plur. the authorities, Sks. 611, 612, K.Á. 224, Bs. i. 196, 233, Stj. 35, N.G.L., and passim. yfir-borð, n. the 'upper-board,' surface. yfir-bót, f. redress, Ver. 27, Sks. 584; and eccl. repentance: in the allit. phrase, iðran ok yfirbót; yfirbót syndar, göra Guði yfirbót fyrir syndir, Mar., Hom. (St.); ganga til yfirbóta. 2. plur. compensation; bjóða þeim yfirbætr, Ísl. ii. 327; Æsir buðu henni sætt ok yfirbætr, Edda 46; ef maðr görir til útlegðar í Kristnum rétti ok gengr hann til yfirbóta, N.G.L. i. 156; yfirbætr eru hvers beztar, a saying, Karl. 496. yfir-bragð, n. outward look, appearance, demeanour, bearing, Fms. i. 96; ásjá með blíðu ok björtu yfirbragði, 97; hans y. ok ásjóna, 216; með þungu yfirbragði, vii. 156; með miklu yfirbragði, of very imposing demeanour, 219; með áhyggju-yfirbragði, vi. 32; sköruligr í yfirbragði, Ld. 18, Bs. i. 76, Fas. iii. 666; allt var þetta fornt ok fémikit ok með miklu yfirbragði, magnificent, Fms. vi. 342; ýmislegt y. máls-greina, Skálda 193. 2. a surface, Rb. 468, 470. 3. a shew, pretence, outer appearance; görði hann þat y. fyrir alþýðu, at ..., Orkn. 410; svikliga ... með sáttgjarnligu yfirbragði, Fms. iii. 63; en göra hitt y. á, at sendimenn væri vel haldnir, Ó.H. 151; í yfirbragði til vinganar við þá, for appearance sake, Fms. x. 382; konungr görði á sér hrygðar-svip at yfirbragði, feigned mourning, 625. 96. COMPDS: yfirbragðs-lítill, -mikill, adj. poor, grand of look or appearance, Ísl. ii. 237, Sturl. iii. 123. yfir-breizl, n. a coverlet, Js. 78. yfir-breizla, u, f. id., Stj. 343, H.E. i. 501. yfir-buga, að, to overcome, out-do, Fas. i. 115. yfir-burðr, m. a deck-cargo, of a ship; nú hitta menn í storma, þá skal öllum y. fyrst kasta, N.G.L. ii. 278 (Jb. 390, 391). 2. excess; y. um þat er login segja, Fms. viii. 278. 3. mod., esp. in plur. superiority, superior strength or quality. II. yfir-burða, gen. pl. as adv. very; y. góðr, very good. yfir-bæriliga, adv. surpassingly, Karl. 542. yfir-bæriligr, adj. surpassing, Fms. x. 185, Fb. ii. 10. yfir-dómandi, a, m. an over-judge, chief justice, K.Á. 218. yfir-dómari, a, m. id., Sks. 476, 634, Gd. yfir-dómr, m. an 'over-judgment,' high court, Stj. 440, v.l.: a court of appeal, (mod.) yfir-drepskapr, m. [drepa yfir], dissimulation, Bs. i. 727, Mirm. 148. yfir-dróttning, f. a sovereign queen, of the Virgin Mary, Mar., Gd. yfir-dýna, u, f. an over-pillow, stuffed with down. yfir-dæmi, n. a jurisdiction, Stj. 440, Stat. 308. yfir-engill, m. an 'over-angel,' archangel, Barl. 28, Sturl. i. 211 C. yfir-faðir, m. an 'over-father,' patriarch, Hom. 139, Eluc. 53, Hom. (St.), Fas. iii. 671. yfir-ferð, f. a passage over or through a country, esp. as a law term, = veizla, q.v.; hafa land várt til yfirferðar, Fms. iv. 364; hann veitti Haraldi at veizlum ok y. Halland, vii. 180, xi. 343: of the poor, ætlaðisk hón til nokkurrar yfirferðar ok biðja sér matar, Bs. i, 198: a visitation, biskups y., N.G.L. i. 345, Bs. i. 84. yfirferðar-íllr, adj. ill to pass, Hrafn. 4. yfir-fljótanligr, adj. [Dan. overflödig], overflowing, abundant, (mod.) yfir-færiligr, adj. passable, Stj. 353. yfir-för, f. = yfirferð; banna e-m y., Orkn. 4; land fátækt ok íllt yfirfarar, Ó.H., K.Þ.K. 70. 2. a visitation; biskup skal hafa y. um sinn á tólf mánuðum, K.Þ.K. 60, Bs. i. 140. yfir-föt, n. pl. over-clothing, Bev. yfir-ganga, u. f. a transgression, Skálda 197: passing through, Hom. (St.) yfir-gangr, m. a passing through, Fms. x. 237. 2. overbearing conduct, tyranny, Fms. ii. 183, vi. 26, xi. 81, Gísl. 11, Lv. 1, passim; íllr y., an evil, plague, Fms. x. 385. COMPDS: yfirgangs-maðr, m. an overbearing man, Fas. i. 383. yfirgangs-samr (-semi, f.), adj. overbearing. yfir-gefa, gaf, [Germ. übergeben], to forsake, abandon, Fas. ii. 420 (a vellum of the 15th century), freq. in mod. usage. yfir-girnd, f. ambition, Fms. iii. 45, Sks. 453. yfir-gjarn, adj. ambitious, Sks. 437. yfir-gjarnligr, adj. ambitious, Sks. 531, Fagrsk. 11. yfir-gnæfa, ð, to reach above, surpass. yfir-Gyðingr, m. an 'over-Jew,' 'thorough Jew,' Pharisee, Mar., Post., Greg. (= Acts xxiii. 6, Luke xv. 1, 2, xviii. 10). yfir-heyra, ð, to hear, examine. yfir-heyrsla, u, f. a hearing, examination, a school term. yfir-hildingr, m. = yfirkonungr, Lex. Poët. yfir-hlaup, n. an 'over-leaping' skipping, Anal. 176. yfir-húð, f. = Lat. praeputium, the fore-skin. yfir-hús, n. an upper store (cp. Dan. höjen-loft), D.N. ii. 152. yfir-hylma, d, to hide, cloak; see hylma. yfir-hylming, f. a hiding, cloaking. yfir-höfðingi, a, m. an over-captain, great chief, Fms. v. 246. yfir-höfn, f. an over-coat, Eg. 23, Fms. i. 16, vii. 201, Ó.H. 70, Fs.