This is page cv_b0713. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
VITI -- VITSMUNIR. 713
see Hák. S. Góða ch. 21, and Orkn. ch. 71-74, N.G.L. i. 102; eld sé ek brenna fyrir austan borg ... þat mun viti kallaðr, Gs. 18; vita skyldi göra á hám fjöllum ... svá at hvern mætti sjá frá öðrum, sú var siðvenja, at vitar fóru austan eptir landi, Hkr. i. 147; skjóta upp vita, Fb. ii. 458; fleygja eldi í vitana, Fms. viii. 74, 188; lögðu þar í eld ok görðu þar vita, Eg. 222; brenna vita, Fær.; halda vita, gæta vita, kynda vita, slá eldi í vita, etc., Orkn. l.c.; veðr-viti, a vane, weather-cock. vita-karl, vita-vörðr, m. a beacon-watchman, Fms. viii. 73, 188, Gþl. 86, N.G.L. i. 102. viti, a, m. a leader; in odd-viti; ú-viti, an artless person, e.g. a child; íll-viti, an evil boder; ör-viti or ör-vita, insane. viti, n.(?), a moment, point of time(?); en hvert viti (every time) er maðr festir útlegðar-eið, þá skal ..., N.G.L. i. 161. vitja, að, [vit B], to call on, visit, with gen.; vitja frænda sinna, Fms. i. 184; at þeir mundi koma ok vitja Gizorar, pay G. a visit, attack him at home, Sturl. iii. 183, Fms. vii. 37; þóttusk þeir vita, hvar hans var at vitja, where he was to be found, 203: to come to look after a previous agreement or promise, vitja þessa mála, Fær. 255; hann er kominn at vitja heita þeirra, er ..., Fms. v. 43; vitja þeirra einka-mála, er ..., vi. 288; vitja ráðsins, Ísl. ii. 241; þeir vitja graðungsins (they went to fetch the bull = Germ. abholen), en selja Kormaki bauginn, Korm. 218; at vitja gjafar þeirrar er hann hafði þegit, Eg. 35; ver hér í nótt ok vitja heilla, of soothsaying, Korm. 206. 2. with prep.; at vitja eigi optarr út til Íslands, Fms. i. 275; Guð Drottinn vitjaði til Saram, the Lord God visited Sarah, Stj. (Gen. xxi. i). 3. eccl. to visit, of a bishop; þegar hann vitjar, D.N. iii. 10: vitja sjúkra, to visit the sick; hús-vitja, q.v. vitjan or vitjon, f. a visit, Fms. vii. 88; þú kennir eigi tíð vitjunar þinnar, Greg. 39, = þekkja ekki sinn vitjunar-tíma, N.T. 2. eccl. a visitation; lét hann Árna biskup taka af sér vitjun til þess er vera átti eptir nýjum lögum, Bs. i. 783, v.l.; hús-vitjan, q.v. vitka, að, to bewitch; in finn-vitka, q.v., and perh. in Hm. -- skylit þann vitka vár, 74. vitkask, að, to recover one's senses, Ver. 31, MS. 625. 72; œrir vitkask, Hom. (St.) 2. to recover from a swoon, Orkn. 212; hann féll í öngvit, en er hann vitkaðisk, Fms. vi. 230; ljósta hann í svíma ... Ögmundr vitkaðisk, ii. 69; endr-v. vitki, a, m. [A.S. witiga = a prophet; whence Engl. wizard, witch; O.H.G. wizago; of which word the mod. Germ. weissager is a corruption, as if from sagen] :-- prop. a wise man, but only used of a wizard; eru völur allar frá Víðólfi, vitkar allir frá Vilmeiði, Hdl. 32; vitka líki (in a warlock's shape) fórtu verþjóð yfir, Ls. 24. vit-lausa (mod. vitleysa), u, f. witlessness, nonsense, Nj. 214. vit-lauss, adj. witless; vitlaus hljóð, Skálda: witless, foolish, Fms. ix. 335, Barl. 127: mad, Boll. 350; v. snápr, Stj. 625, Bs. i. 371, Magn. 518, Eg. 217 (of a drunken person). vit-leysi, n. madness, Stj. 91, Fms. vii. 150. vit-leysingr, m. a witless, insane person, idiot, Fms. i. 292. vit-lítill, adj. small-witted, of little wit, Grág. ii. 112, Fms. ii. 154, Hrafn. 10: compar. vit-minni, Lv. 32. vit-lostinn, part. 'wit-struck,' insane, K.Á. 120. vit-maðr, m. a wit, a clever person, Bárð. 169. vit-menni, n. = vitmaðr, Lv. 32. vit-mikill, adj. of much wit, clever, Odd. 4. vitna, að, [Dan. vidne], to witness, attest, with acc.; vitna málit ok segja ..., Al. 125; vitna með lyrittar-eiði, Gþl. 435; vitnað kaup, N.G.L. i. 24; vitna e-t undir e-n, to call one as a witness, ii. 259, Nj. 35. 2. pass. to be proved by witness, Bs. i. 786. vitna, u, f. = vitni; bera vitnur, Mar. vitneskja, u, f. a sign, signal; reisa upp háfa stöng til vitneskju, Al. 88; kvað þat vera myndu góða vitneskju (a good sign) er svá hafði at borizk, Ó.H. 26. 2. intelligence, information; hafa vitneskju af e-u, to be aware of a fact. VITNI, n. [A.S. witnes; Engl. witness; Dan. vidne = testis] :-- witness, testimony (prop. vitni is the act, 'váttr' the person, but sometimes the terms are confounded, as witness is in Engl.); bera vitni, to bear witness; bera vitni með e-m, Eg. 61, Fms. vi. 194; sama vitni berr Galenus, Lækn.; bera e-m gótt vitni, Nj. 11; eins þeirra vitni skyldi hrinda tíu Norðmanna vitni, Ó.H. 227: an evidence, outward mark, var þar orpinn haugr til vitnis, 655 xiv. B. 2. 2. = váttr, a witness, of persons; nefna vitni, to call witnesses, Fms. vii. 142; nefna vitni at e-u, Grág. i. 211, 214; flutti hann fram vitni sín ok váttorð, Fms. vii. 142; kjósa með vitni, hvart ..., Grág. i. 210; eptir vitnum ok gögnum skal hvert mál dæma, N.G.L. i. 31; nú eru þau vitni er eigi skolu and-vitni í móti koma, þat er heimstefnu-vitni ..., 32; var þat vitnum bundit, Fms. vi. 149; ef maðr kallask lostinn, ok eru eigi vitni við, þá ..., if a man says that he has been beaten, there being no witnesses, N.G.L. i. 73; hann skal beiða hinn með vitnum at bregða af marki, Jb. 290: allit., þá lét hann ganga fram vitni sín ok vátta, Fms. vii. 141. COMPDS: vitnis-burðr, m. a bearing witness, giving evidence, K.Á. 50, Fms. x. 22: as a law term, Gþl. 475; gjalda samkvæði at v. þeim er hann hefir borit, Grág. i. 39; leita vitnisburða, Fms. vi. 194, passim. vitnis-búð, f. the 'booth of witness,' the Tabernacle, Stj. 310. vitnis-bærr, adj. able to bear witness; vera v. um mál, Gþl. 400; skal hann með engu móti v., H.E. ii. 67. vitnis-fastr, adj. 'proof-fast,' that can be proved, Fms. ii. 242. vitnis-fjall, n. = the mount of the Covenant, Hom. 107. vitnis-lauss, adj. unattested; vitnislausar sögur, Hkr. iii. 96. vitna-laust = vitnislaust, Sd. 140. vitnis-maðr, m. a witness, = váttr, 655 xxiii. 1, D.N. i. 51, Grág. i. 219, Jb. 406. vitnis-sannr, adj. convicted by evidence, Gþl. 393. vitnis-örk, f. the ark of the covenant, = sáttmáls-örk, Stj. 311, Eluc. vitnir, m. [vitt = charms], a poët, name of the wolf, no doubt from its being a charmed, bewitched animal (witches rode on wolves), Lex. Poët., Gm. 23, passim. vit-orð, n. [cp. Ulf. weit-wods = GREEK, weit-wodiþa and weit-wodei = GREEK, weit-wodian = GREEK; thus Icel. vitorð would be qs. vitoð] :-- private counsel, confidence; vera á fleiri manna vitorði, in the confidence of more men, Nj. 231; var þetta fyrst á fárra manna vitorði (viti, v.l.), 229; ekki var margra manna vitorð á hans ætterni, Fms. x. 391; ekki var þat í vitorði alþýðu, vi. 134; af nökkuru vitorði, Róm. 286; þat var á margra manna vitorði með hverjum skildaga ..., Ó.H. 95; vera í ráðum ok vitorðum með e-m um verk, Eg. 139; nema hann kalli þik til vitorðs með sér, unless he takes thee into his counsel, Sks. 361 B; fyrir útan vitorð e-s, without one's knowledge, 745: allit., fyrir útan vitorð eðr vilja þess er átti, Grág. ii. 348; fékk hann ekki skírt sik frá vitorðinu, he could not clear himself from the charge of cognisance, Róm. 287: in mod. usage, vera í vitorði með e-m, as a law term mostly in a bad sense. 2. a report; tók at vaxa vitorð of hann ok svá metorð ok yfirlæti, Fms. x. 391. vitorðs-maðr, m. a person cognisant (Dan. medvider), D.N. v. 61. VITR, vitr, vitrt, adj., the r is radical; compar. vitrari, superl. vitrastr :-- wise, of a person; vitr ok víðfrægr, Symb. 32; þú ert okkar vitrari, Fms. i. 59; vitr maðr ok réttorðr, Fb. i. 516; manna vitrastr, Nj. 2; kvenna vitrust ok vænust, Fms. vi. 119; þeir sem vitrari váru, 13; honum virðisk mærin vitr ok hæversk, 57; at ráði allra vitrustu manna, Anal. 160; þeir er vitrir hugðusk vera, Barl. 127; vitr kona ertú, Ragna, Orkn. 254; hvat þá varð vitri (dat. fem.), Am. 12; Sigurðr jarl var manna vitrastr, Fms. i. 13; hann var vitr maðr ok forspár um marga hluti, Eb. 42; jafnan vægir inn vitrari, Fms. vi. 220; fár er svá vitr at allt sjái sem er, a saying, Orkn. 304; stór-vitr, all-vitr, al-vitr, ú-vitr, spak-vitr, mis-vitr, slæg-vitr, qq.v. 2. = vitrligr, of a rare thing; vitr áhyggja, Eluc. 2. vitr, f. = vættr, a wight, Hkv. 1. 53. vitra, u, f. wit, wisdom, sagacity; talði þá hafa litla vitru sýnda í sínum ráðum, Fms. viii. 168; fyrir vitru sakir ok dirfðar, iv. 263; bæði sakir vitru ok framburðar, Orkn. 62 (in Lex. Run.); at vitra ormsins efldi einfaldleik dúfunnar, Greg. 20; af heilagri vitru, Clem. 143. vitra, að, to manifest, lay open, reveal; vitra mönnum úorðna hluti, Greg. 75, Magn. 538; Drottinn lýsir ok vitrar öll ráð hugskota, Hom. 84; Helgr andi vitraði þeim berliga, 656 C. 13; fyrir Gedeon vitraði Engill Guðs, Rb. 376; enn fimta dag at aptni þá var vitrat fyrir þeim at Guðs maðr myndi finnask, 623. 55. II. reflex. to reveal oneself, appear in a dream or vision, Al. 16; mikit er um fyrirburði slíka, er hann sjálfr vitrask okkr, Nj. 119; á næstu nótt vitraðisk inn helgi Martinus biskup Ólafi konungi í svefni, Fms. i. 280; þá vitrask Ólafr konungr konu hans í draumi ok mælti svá við hana, v. 210; sjá, þá vitraðist honum Engill Drottins í draumi, og sagði, Matth. i. 20. vitran and vitrun, f. a revelation; Guðlig vitran, Magn. 492. II. a vision, appearance in a dream, Mar.; eptir þessa vitran, Fms. v. 210; í vitran Þorvalds prests, Bs. i. 133, 302; vitranar-draumr, Post. 656 C, 6; vitranar-staðr, 655 x. 1. vitringr, m. a wise man, sage (like A.S. wita), Barl. 127; hann var höfðingi mikill ok vitringr, Ld. 24; hinn mesti vitringr, Fb. ii. 80; freq. in mod. usage, lög-vitringr. vitr-leikr (-leiki), m. wisdom; at þú ráðir drauminn ok lýsir svá yfir vitrleik þínum, Fms. xi. 6; svá bar v. hans af öllum mönnum, Edda (pref.); skörungr at lærdómi ok vitrleik, Bs. passim; snilld ok v., Fms. i. 141; vitrleiki Einars, Lv. 53: of a dog, cleverness, Fms. x. 254: ironic., vitringinum Eyjólfi, the wiseacre E., Nj. 235. vitrleiks-maðr, m. = vitringr, Gísl. 48. vitr-liga, adv. wisely, with wisdom, Fms. i. 203, Sks. 772, Fb. ii. 136, passim; ú-vitrliga. vitr-ligr, adj. [Old Engl. witterly], wise, of a thing or action; v. stjörn. Fms. vi. 30; v. ráð, ix. 442, xi. 28; vitrligar ráðagörðir, Ld. 238; snjallara ok vitrligra, Fms. i. 104: er þat vitrligra, vi. 8; vitrlig andsvör, Barl. 125, passim; ú-vitrligr. vitr-máll, adj. wise in speech, Clem. 128, Stj. 460. vit-samligr, adj. = vitrligr. vit-skertr, part. 'short of wit,' insane. vits-munir, m. pl. 'stores of wit,' sense, sagacity, cleverness; mun nú betra at hafa vitsmuni við, Nj. 76; lærdóm ok vitzmuni, Bs. i. 90; hefir hann komit á vitzmuni við mik, outwitted me, Lv. 48; með vitzmunum mínum ok hvatleika, Nj. 276; ok er hann var nökkurra