This is page cv_b0670. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------

670 ÚTANBORÐS -- ÚTHELLING.

i. 397; Sks. 258, Fms. xi. 394, x. 403; fyrir útan leyfi, Sks. 548; fyrir útan allar flærðir, 358; fyrir smala-för útan, except, Grág. i. 147; fyrir þat útan, 139; þar fyrir útan (Dan. desforuden), Fms. iii. 44: as adverb, svá at af gengu nafarnar fyrir útan, Eb. 118; þá menn er land eigu fyrir útan, Grág. (Kb.) ii. 80. B. In COMPDS, prefixed to gen.: útan-borðs, [Dan. udenbords], overboard, Sturl. i. 118, Fms. vii. 202, v.l. útan-borgar, out of town, Mar., Blas. 50, Fms. xi. 160. útan-bókar, without book; kunna, læra ú., by rote. útan-brautar, out of the way, left in the cold, Bs. i. 728, MS. 625. 189. útan-bæjar, outside the town, Arons S. (Bs. i. 517). útan-fjarðar, outside the firth, Vm. 165, N.G.L. i. 174. útan-fjórðungs, outside the quarter, Grág. i. 165: útanfjórðungs-maðr, m. a person living outside the quarter, Grág. i. 96. útan-fótar (opp. to innan-fótar), on the outside of the foot (leg), Nj. 97, Fas. iii. 357. útan-garða, outside the yard (house), Grág. ii. 222, 233, Fsm. 1. útan-garðs, outside the fence, Grág. i. 82, 448, ii. 263, N.G.L. i. 42: outside the farm, Ám. 6, 26. útan-gátta, out-of-doors, Stj. 436. útan-hafnarfat, an outer cloth. útan.-hafs, beyond the sea, Stj. 93. útan-héraðs, outside the district, Js. 92: útanhéraðs-maðr (-strákr), m. a man not belonging to the county, Ld. 228, 272, Bs. i. 627. útan-hrepps, outside the Rape, Grág. i. 293, 447: útanhrepps-maðr, m. an outsitter, Grág. i. 448, K.Þ.K. útan-lands and útan-lendis, abroad, Eg. 185, 195, 691, Hkr. ii. 114, Fms. iii. 118, vi. 233, vii. 121: útanlands-maðr, m. a foreigner, Grág. i. 224, ii. 405: útanlands-siðir, m. pl. outlandish, foreign manners, Fms. vii. 171. útan-lærs, outside the thigh, Eg. 298. útan-sóknar, out of the parish, N.G.L.: útansóknar-maðr, m. a man not of the parish, H.E. i. 483. útan-stafs, outside the border; eignir þær er ú. eru kallaðar ok í almenningum eru, N.G.L. i. 125. útan-steins, outside the stone, Fas. i. 514. útan-sveitar, out of the sveit: útansveitar-maðr, m. an alien to the sveit, Fs. útan-þinga, outside the parish, Pm. 47. útan-þings, outside the þing (the place), N.G.L. i. 63: útanþings-maðr, m. a man of another district, Grág. i. 85. útan-ferð, f. a journey abroad, Nj. 41, 281, Ísl. ii. 214, Ann. 1290, Bs. i. 510, Grett. 100 new Ed.; útanferða-laust, Sturl. iii. 264. útan-för, f. = útanferð, Clem. 48, Bs. i. 503, 506. útan-stefning, f. a summons abroad, from the king of Norway to a person in Icel., Bs. i. 503, D.I. i. 635. útan-verðr, adj. outward, outside; í útanverðri höfn, Fms. iv. 302; í útanverðum kirkjugarði, Eg. 770; í útanvert Digranes, 193; réttsýni upp í Hraukbæjar-grafir útanverðar, Dipl. v. 19; til kórs útanverðs, Symb. 57. út-arfi, a, m. an 'out-heir,' distant heir, not in the direct line, K.Á. 54, Gþl. 226. útarla = útarliga, Fms. viii. 71, K.Þ.K. 40. útar-liga, adv. 'outerly,' far out; sitja, setjask ú., i.e. near the entrance, Fms, ii. 3, Nj. 32; ef ek sit svá lengi ok ú. sem ek em vanr, Edda 35 (of a fisher); útarliga í eyjum, in outlying islands, K.Á. 70; búa ú., N.G.L. i. 14. út-armr, m. the outer branch, Rb. 440. útarr, compar. farther out, outer; superl. útarst, outmost; sitja hit næsta útar frá, Nj. 50; hætt var at sitja útarr, farther out seawards, Edda 35; útar frá kórinum, Fms. vii. 278; útarr fyrir annars landi, Grág. ii. 380; færa skip útarr, Hým. 20; útar meirr, 'outermore,'farther out, Fms. vii. 260: superl., útast við ströndina, viii. 216; þar eru netlög útarst í sæ, Grág. ii. 538; þaðan ór fjöru sem fyrvir útarst, 380. út-ása, að, to tack out, as a naut. term: hence metaph., útása sig, to make one's preparations. út-beit, f. an 'out-bait,' grazing, opp. to stall-feeding; góð ú., Eg. 710; ek þarf bæði hey ok ú., Fms. vi. 103. út-beizla, u, f. sequestration, execution, for fines; sækja e-n út með útbeizlu, N.G.L. i. 249. út-bita, að; ú. augunum, to turn the eyes in the head, so that the white alone is seen, Fb. i. 566. út-boð, n., mostly in pl. 'out-biddings,' a calling out, levy, conscription, of ships and men, Sks. 27; hafa leigu-laust ok útboða., free from levy, Gþl. 432; synja honum leiðangrs né útboða, 76; hann var opt á sumrum í hernaði ok hafði útboð mikil í landi, ... þat var eitt var at jarl hafði útboð mikit sem hann var vanr, Orkn. 40; í því biskups-ríki eru ellifu tigir skipa konungi til útboðs, Fms. xi. 229; ek vil at þú farir sendiferð mína norðr á Hálogaland ok hafir þar útboð, bjóðir út almenning at liði ok at skipum, ... þá átti hann þing en sendi menn sína frá sér at krefja útboðsins, Ó.H. 147; útboða-bréf, a writ of conscription, Fms. ix. 297, x. 64; útboða framlag, Sks. 27 B. út-borði, a, m. the outboard, seaward side; in the phrase, á útborða, Eg. 74, 195, 354, Fms. viii. 138, 417, v.l. út-borg, f. an 'out-borough,' outworks, Fms. ix. 41, x. 153, v.l. út-brot, n. an eruption. út-brotning, f. an outbreak, Greg. 22. út-burðr, m. a bearing out; skipleigu, uppburð ok útburð, unloading and freighting, of ships and cargo; útburðar eldr, a fire cast out, Gþl. 377. 2. esp. the exposing of infants (see bera A. III. 2); barna útburðr, Íb. 12: in popular superstition, the spirit of an exposed infant, which is heard in desert places to emit a shrill, piteous cry, hence the Icel. phrase, 'to cry like an útburðr;' in the earlier eccl. law, útburðr means the spirit of an infant that died unchristened; börn er eigi fengu skírn skyldi grafa útan við kirkju-garð, en áðr vóru þau grafin fjarri vígðum stoðum sem sekir menn, ok kölluðu fáfróðir menn þá útburði, Bs. i. 687. útburðar-væl, n. a piteous wailing heard in desolate places, of evil foreboding, cp. Maurer's Volks. 59, and Ísl. Þjóðs. i. út-búð, f. an outlying shed, D.N. ii. 784. út-búinn, part. fitted out, Fms. vi. 445. út-búningr, m. outfittings. út-byrðis, adv. overboard, Eg. 123, Nj. 125, Fms. ii. 17, vi. 16, xi. 129, Landn. 44, v.l. út-býta, t, to give alms, N.T. út-bænhús, n. an outlying chapel, Pm. 99. út-dalr, m. an outlying valley, opp. to fjalldalr, Valla L. 206. út-dyrr, n. pl. = útidyrr, Fms. v. 338. út-eng, f. an outlying field, D.N. út-erfð, f. an inheritance to the útarfar, Gþl. 458. út-ey, f. an outlying island, 655 xiii. B. 4, Fms. i. 5, K.Þ.K. 32. út-eygr, adj. 'out-eyed,' goggle-eyed, Sd. 147, Bárð. 165. út-eyrr, f. an outer-bank, Fms. viii. 316, v.l. út-fall, n. the 'out-fall,' ebbing tide, low water, opp. to at-fall, Eg. 362, 600, Ld. 56, Orkn. 428, v.l. út-ferð, f. an 'out-journey,' journey to a remote, outlying place, e.g. to Palestine, Fms. vii. 75, 160, xi. 351; útferðar saga, the story of a journey to the Holy Land, vi. 355; útferðar skip, a ship for a voyage to the Holy Land, Orkn. 260 old Ed.: = eccl. exodus, Stj. 236, 246: of a journey to Iceland (fara út), útferðar-leyfi, the king's leave to return to Iceland from Norway, Sturl. iii. 307; heldr mik þá ekki til útferðar, Nj. 112; þeirra manna er ú. eigu, Jb. 156. út-firðir, m. pl. the outer fjords; útfjarða-maðr, Sturl. ii. 149. út-firi, f. ebbing; þar er ú. mikil, Eg. 528. út-fættr, adj. 'out-footed,' bandy-legged, = Lat. varus, Fbr. út-för, f. = útferð; hann sviku Blaku-menn í útfaru, Baut.; út-farar skip, an outward-bound ship, esp. for Palestine, Fms. x. 120, Orkn. 322, 334; útfarar drápa, a poem on a voyage to Palestine, Fms. viii. 207; útfarar-saga, vi. 355: a journey to Iceland, Grág. ii. 408; skal konungr ráða útförum várum, Gþl. 76. 2. as a law phrase, a levy for service out of the kingdom; útfara-bálkr, Gþl.; Íslendingar eru skyldir útfarar með Noregs konungi, Grág. ii. 408; útfara leiðangr, H.E. i. 414. 3. a burial; var hennar útför gör sæmilig eptir fornum sið, Fas. i. 463, Þórð. 59, Pass. 49. 19; útfarar-minning, a memorial. út-ganga, u, f. a going out (from a house), Lat. exitus, Sks. 49, Eg. 89, Nj. 200, Fms. ii. 2, ix. 55, Stj. 60: a passage, Fas. i. 14, Eg. 91. II. a quittance, clearing, payment, discharge; stefna til gjalda ok útgöngu, Grág. i. 184; stefna til útgöngu um féit, 183. útgöngu-sálmr, m., -vers, n. the dismissal hymn or verse. út-gangr, m. = útganga, Eg. 91. út-garðar, m. pl. the outer building; færa e-n við útgarða, to throw to the wall, Glúm. 344; þann mann er um útgarða færði (who cast out) alla frændr sína, Gísl. 84. 2. mythol. the 'out-yard,' abode of the giant Útgarða-Loki, Edda. út-gjald, n. pl. a payment, discharge, Fms. ii. 114: an outlay, fine, viii. 127, Bs. i. 751. út-gjöf (mod. út-gipt, Dan. udgivt), f. an expense, MS. 4. 11. út-greizla, u, f. a discharge, Nj. 15, Bs. i. 713. út-grunn (út-grynni, Fas. i. 351), n. 'out-grounds,' shallowness of shore, Bs. i. 530. út-grunnr, adj. shoaling gradually from the shore; þar er útgrunnt, Fms. viii. 317, xi. 241, Gþl. 460. út-görð, f. an outfitting, of a war expedition, esp. in the old writers used of the force or ships kept at sea for defence of the coast; hafa útgörðir fyrir landi, Orkn. 64; Eyvindr fór þá í vestrvíking ok hafði útgörðir fyrir Írlandi, Landn. 205; þeim mönnum er hér eru í útgörðum með oss, N.G.L. i. 227; göra útgörðir, to serve in the defence, Grág. ii. 409; útgörðar-bólkr, the section of law treating of the levy, N.G.L. i. 96; skyldir ok útgörðir, Fms. vi. 339; hann var í útgörðum ok herferðum Pharaonis, Stj. 198. 2. in mod. Icel. usage, útgerð is a fisherman's stores of food whilst in fishing-places. út-haf, n. the out-sea, the main, Al. 113, Rb. 440, Symb. 14, Stj. 64, 74, 82. út-hafi, a, m. the outlying pasture, Gþl. 368. út-hálfa, u, f. the outskirts, Stj. 82 (v.l.), 461, Al. 83. út-heimta, u, f. a craving for payment, Fas. iii. 194, Fb. iii. 316. útheimtu-maðr, m. a collector, H.E. i. 511. út-heimting, f. = útheimta, D.N. vi. 238. út-helling, f. an outpouring, shedding, Skálda, Orkn. 170, Karl. 179, Bs. i. 847.