This is page cv_b0655. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
UNNANDI -- UPPHAFSSTAFR. 655
107; ok unnumk vit mikit, Glúm. 326, Gísl. 44; þeir unnusk mikit fóstbræðr, Ld. 110; svá unntusk (sic) þau mikit, Gísl. 129. unnandi, part. used as subst. a lover; ek var þín unnandi, 625. 77; heims unnendr, Greg. 30; unnandi manna, Rb. 370. unnasta or unnusta, u, f. a sweetheart, Kormak, MS. 655 xvii. 20, and passim in mod. usage. 2. a mistress, Fms. i. 209, Sæm. 171, Thom. 301, Greg. 47. 3. mod. a betrothed. unnasti or unnusti, a, m. a lover, Fms. x. 255, Str. 9, 25. unningi, a, m. [from unna = to grant; early Swed. undinghja lagh, Schlyter] :-- an 'owner's fee,' a law term, of the fee granted to the finder of stolen or lost property; unningja lausn, an owner's release, i.e. owner's reward (due to the finder of a runaway slave), N.G.L. i. 227; it is wrongly spelt 'undingja' lausn, 35. UNNR, old form also uðr, Lex. Poët, passim; [A.S. ; Lat. unda] :-- the waves, sea; svalar unnir, the cold waves, Vsp. 3, Gm. 7; hávar unnir, Skv. 2. 16; blár unnir, Sdm. 10; ormr knýr unnir, Vsp. 50; hregg-blásin, sviðköld uðr, Fms. i. 165, iii. 27 (in a verse), freq. in poets, also in mod. usage: poët., unn-blakkr, -dýr, -skíð, -vigg, = a ship; unn-röðull, -eldr, -fúrr, -glóð, -sól, = gold; unn-heimr, 'wave-home,' i.e. the sea, Lex. Poët.: in prose it is only used in unn-vörp, q.v.; unnar steinn, a sea-stone (a boulder on the beach by which the tides are noted?), Hkv. 2. 29 (an oath is sworn, at úrsvölum unnar steini); unnar hestr, a 'wave-steed,' i.e. a ship, Ísl. ii. (in a verse); unnar dagr, 'wave-day,' i.e. gold, Lex. Poët. II. one of the Nereïds or Ránar-dætr, Edda 101. 2. the name of a woman, Unnr and Uðr, Landn., Ld.; and in compds, Stein-unn (Stein-uðr), Þór-unn, Ing-unn, Sæ-unn, Ljót-unn, (again, in the man's name Auð-unn, the 'unn' is qs. 'vini,' A.S. wine): the names Unnr (Uðr) and Auðr interchange; thus is the queen Auðr djúpauðga in the Ld. called Unnr, in the Landn. Auðr. unn-svín, n. a sea-swine, = marsvín, Hkr. i. (in a verse). unn-vörp, n. pl. a swoop or drift of waves; in the phrase, falla sem unnvörp, to fall (in battle) like wave-drifts, = Lat. catervatim, Hkr. iii. 34; þar lágu menn svá þykkt sem unnvörp væri, Fms. viii. 405, vi. 68 (also spelt undvörp): in mod. usage undvörpum, id., Fas. i. 451; sauðfénaðr staðarins datt niðr unnvörpum í megrð, Bs. i. 873. UNZ, or better unnz, adv. (also spelt unst, Fms. v. 158, Fas. i. 126, Gísl. 45; undz, MS. 623. 2, Grág. i. 259, ii. 202 A); [unz is a compd from und and the relat. particle es, qv.; Goth. und = GREEK; Hel. unti; A.S. ôð; Engl. until; O.H.G. unt] :-- till that, till, until, with indic.; unz þrjár kvámu, Vsp. 8, 16; unnz sinn bíðr bana, Hm. 15; unz brunninn er, 57; unnz ór varð jötunn, Vþm. 31; unz rjúfask regin, Gm. 4 (Bugge); unz þeir fundu, Haustl.; unz himininn rifnar, Fms. vi. 196 (in a verse); unst kemr at Langa-föstu, v. 158; fór hann leið sína unz hann kom, Fb. ii. 697; unz þeir kómu til Svínafells, Nj. 208; unz konungr bannaði, Íb. 4; unz hón kom á jöfnu, Bs. i. 461; undz (hann) mon deyja, Niðrst. 2; undz öll eru brigð, Grág. ii. 202; unz leið Jól, Bs. i. 129; unst haustar, Gísl. 45; undz fimm vikur eru af sumri, Grág. i. 259; unz fé hyndisk, N.G.L. i. 23; unz sól kemr á Þingvöll, Grág. i. 17; unz reynt er eiginorð, ii. 274; unz hann fór til Danmerkr, Bs. i. 129; unst allir eru dauðir, Fas. i. 126. unzia, u, f. [for. word; Lat. uncia], an ounce, Rb. passim. UPP, adv. [Ulf. iup = GREEK; A.S. and Engl. up; Dan. op; Germ. auf; from the compounded particle upp á (= Engl. upon) comes the mod. Dan. paa, as also the provinc. Dan. 'pi, 'punder, qs. upp-á, upp-í, upp-undir] :-- up; upp ok niðr, up and down, passim; þrifa upp, to catch up; gripa upp, to pick up, Fms. xi. 124; taka upp, Nj. 55; ganga upp, to go up, ascend, Eg. 717; upp á hauginn, Fms. ii. 60; upp þangat, i. 60; upp til Fljótshlíðar, Nj. 69; upp með, up along, 74; upp ok ofan með ánni, Fms. iii. 56: of direction, sjá upp, líta upp, to look up, iv. 153; næst tungli upp frá, upwards, Rb. 110; hanga upp yfir þeim, up over one's head, Bárð. 170; skamt á land upp, Fms. i. 60; hann hefir upp líking manns, Best. 47; upp var fjöðrin breið, Eg. 285. II. with verbs; setja upp. skip, to launch, Fms. i. 62, Eg. 592; setja upp gnegg, see setja A.I. 4; skipa upp, to unload cargo, see skipa; grafa upp, to dig up, Nj. 86, 99; binda upp, to bind up, Bs. i. 194; réttask upp, to stretch oneself, Fms. v. 29; rísa upp, to rise; reisa upp, to raise up, Fms. i. 148; standa upp, to stand up; spretta upp, to spring up; vekja upp, to wake up, awaken, also to raise a ghost, x. 309; eggja upp, Nj. 69; koma upp, to come up, appear, Sturl. ii. 124; skella upp, to burst into laughter, 136; ljósta upp ópi, to lift up the war-cry, Fms. vii. 260; syngja upp, to sing up or loudly, x. 15, cp. Engl. to speak up; lesa upp, to read up, ix. 255; ráða upp, id.; segia upp, to say up, announce; telja upp, to count up, i. 21; inna upp, id., xi. 89; lúka upp, to open up, etc., see lúka; bjóða upp, to give up, yield up, Edda 32, Fms. vi. 241, Nj. 25, 76, Dipl. ii. 4, Grett. 147; gefa upp, to give up, pardon, Fms. ii. 33, x. 6; skipta upp, to share, iii. 92; gjalda upp, to pay up or out, x. 199, xi. 81; bæta upp, göra upp, smíða upp, to make up, repair, iv. 93, ix. 43, 338; búa upp hvílu, to make up a bed. Nj. 168; göra upp hvílu, id., Sturl. ii. 124; drepa upp eld, to strike fire, Fms. iv. 338; tendra upp, to light up, H.E. i. 455; bregða upp, to break up, Hkr. ii. 121, Fms. xi. 219. 2. with the notion of consuming; drekka upp, eta upp, to drink up, eat up; gefa upp, to give all up, Fms. vii. 197; brytja upp, skipta upp, to share it all out; ausa upp, Grett. 95 B; brenna upp, K.Þ.K.; eyða upp, Fms. ii. 118, xi. 236; gjalda upp, 26; beita upp, Eg. 49, 712; leggjask upp, to be deserted, Ld. 60. 3. with the notion of discovery; spyrja upp, to find out, Sturl. ii. 125; frétta e-t upp, Fdda (pref.) 4. denoting quite; kistur fullar upp bóka, quite full, 656 B. 1; fullr upp flærðar, full up, i.e. brimful of falsehood, Fms. viii. 391; cp. Dan. 'have fuldt op af noget,' to have a thing in abundance; höggva upp, to cut up, cut in pieces, ix. 381; hann þagði upp mörgum dægrum saman, iv. 167. III. of time; vetrinn er á leið upp, Fms. xi. 52; sem upp á líðr, as it advances, vi. 217; upp frá Fardögum, Dipl. ii. 10; upp frá því, ever since, Fms. xi. 334, Sks. 717, Stj. 282, K.Þ.K.; upp héðan, henceforth, Gm.; til þings upp, up to the time of the þing, Grág. i. 262. IV. with prepp,; up á, upon; upp á trú þína, upon my faith, Fms. i. 79; segja upp á trú sína, xi. 285; hafa statt upp á hjarta mitt, i. 284; upp á Ebresku, in Hebrew, Stj. 5, Am. 16; upp á fé eða umsýslu, Valla L. 202; sjá upp á, horfa upp á, Vígl. 20; abbask, slást upp á, to assail, Nj. 194, Grett. 143; fara með her upp á Dani, Fms. xi. 417; herja upp á, 11; upp á Svía-ríki, x. 50; leggja hatr upp á, Stj.; mannfalli snýr upp á Vindr, Fms. xi. 390; upp á skaða e-s, Th. 78; fýsask, stunda upp á e-t, Stj.; hugsa upp á, to yearn for, Fms. xi. 423; upp á vald ok forsjá Guðs, i. 185; heimta skuld upp á e-n, Dipl. i. 4; upp á kost e-s, upp á erfingja mína, at their expense, Ísl. i. 149 (v.l.), Dipl. iv. 8 :-- upp-í, up into; upp í Norrænu, upp í várt mál, Stj.; skipaði hann þat upp í fjórðungs gjöf síua, Dipl. v. 1; upp í jörðina, upp í skuld, 21 :-- upp-at, up to; upp-úr, upp-yfir, up above; upp-undir, upp-eptir, upp-með, up along. upp-alinn, part. brought up, reared, upp-alningr, m. a fosterling. upp-angr, m. an upheaval, elevation, Hom. (St.) upp-austr, m. a scooping; uppaustrar-maðr, a babbler, Þorst. St. 48. upp-á, prep. upon; see upp IV. upp-boð, n. an auction, sale, (mod.) upp-burðr, m. a bringing up; uppburð ok útburð, Jb. 405: metaph. a request, Hom. 129. uppburðar-lítill, adj. shy, timid, Finnb. 300. upp-dalr, m. an up-dale, inland valley, Fms. x. 185, Ó.H. 46; a local name in Fas. ii. 125. upp-dráttr, m. a pulling up; the phrase, eiga örðugt uppdráttar, to be in straits, hard pressed. 2. medic. a wasting sickness. 3. a sketch, map, (mod.) upp-drifinn, part. in high relief, of sculpture, Ann. 1329. upp-dyri, n. = ofdyri, N.G.L. i. 38, Grett. 84 new Ed. upp-eldi, n. [ala upp], a breeding, education; gott, íllt u. upp-festa, t, to suspend, Fms. vi. 273, N.G.L. i. 140. upp-festing, f. suspension, Fms. v. 318, Stj. upp-fóstr, n. a rearing, fostering, Fms. iii. 318. upp-fræðing (upp-fræðsla), f. instruction, Sks. 283. upp-fylling, f. fulfilment, (mod.) upp-fæddr, part. fed up, brought up, reared, Band. 1 (MS.) upp-fæði, n. = uppfæðsla, Fagrsk. 55, Sks. 547, Stj. 235, Fas. ii. 359. upp-fæðsla, spelt upp-fœzla, u, f. a breeding, fostering, Eg. 34, Fms. vi. 4, vii. 119, 186, Lv. 72. upp-ganga, u, f. a going up, ascending, ascent, Sks. 2; u. í borgina, Fms. x. 238; u. sólar, sunrise, Rb. 472: a going up to land, a going ashore, Eg. 229, 242; veita uppgöngu, Fms. vi. 89; bjóða uppgöngu (in a verse): a boarding a ship, Fms. vii. 235. 2. a landing-place, a pass, Fær. 162, Grett. 154 B (cp. Dan. opgang). upp-gangr, m. = uppganga, a pass or stile, Grett. 184 new Ed.: the opening of a bath, Fb. 136. 2. metaph. good luck, success, fame; var þá u. hans sem mestr, Finnb. 290, Háv. 45; u. þeirra görðisk brátt mikill, Fbr. 7; u. ok ofrkapp, Fms. vii. 22, Stj. 451, Fb. i. 400. upp-gefinn, part. exhausted. upp-gefning, f. = uppgjöf, Stj. 110: remission, H.E. i. 410. upp-gjöf, f. a giving up. El. 2: remission, u. um sakir, Ld. 44; til merkis þessar uppgjafur, H.E, i. 405: uppgjafa- in compds, = Lat. emeritus, e.g. uppgjafa-prestr. upp-greizla (i.e. -greiðsla), u, f. a payment, discharge, B.K. 95. upp-grip, n. abundance; það eru u. af heyjum. upp-gröptr, m. a digging up, Krók. upp-görð, f. a restoration, Vm. 7, Stj. 67: dissimulation. upp-haf, n. a beginning; upphaf sögu, Fms. viii. 3; u. síns máls, i. 20; u. at kvæði, Eg. 647; kvæði ... ok er þetta u., Hkr. i. 161; þat er u. á sögu þessi, Gísl. 77; í upphafi skapaði Guð himin ok jörð, Gen. i. 1; upphaf ok endir, Rev. 2. an origin, cause, beginning; þá fellr þat mál ok heitir hans u., N.G.L. i. 352; upphaf alls ófriðar, Fms. viii. 345, v.l.; the saying, sá veldr mestu er upphafinu veldr. 3. advancement, honour; fá u. af konungi, Sks. 450, 468. 4. remission, Stj. 110 (Dan. ophæve). COMPDS: upphafs-dagr, m. beginning day, Rb. 80. upphafs-maðr, m. an author, Rb. 412, Stj. 149. upphafs-mánuðr, m. the first month, Rb. 58. upphafs-stafr,