This is page cv_b0582. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
spegla, að, to look in a glass.
speingr, m. a spy; sínum speingum ok galdra-mönnum, Hb. (1865) 30, as also in arg-speingr, a spy, Dropl. (in a verse).
speja or spæja, að, [Germ. spähen; Dan. speide] , to spy: hafa spæjat (spejat v.l.) ok rannsakat, Stj. 145; hann leyndisk ok vildi speja um húsfreyju, Grett. 200.
spejari, a, m. a spy, Stj. 219. Rétt. 8 (D.N. i. 87).
SPEKI, f. [spakr], wisdom (= Gr. GREEK, Lat. sapientia); sú speki er hann sagði fyrir ú-vorðna hluti, Fms. i. 146; eilíf speki, Ann. 1848. 372; speki ok vísdómr, ... af speki Salomonis, Stj. 560; speki-meistari = spekingr, id.; get-speki. heim-s., q.v. COMPDS: speki-andi, a, m. the spirit of wisdom, Rb. 80. speki-maðr, m. = spekingr, Glúm. 388. speki-mál, n. pl. words of wisdom, Greg. 20. speki-ráð, n. a wise counsel, Fas. i. 171.
spekingr, m. a wise man, a sage; Sigurðar Hlaða-jarls er allra spekinga var mestr, Fms. i. 20; heyrit, ér spekingar, orð mín, ii. 240; Einarr bjó þá at þverá, s. mikill, Lv. 36; hann var inn mesti s. at viti, Eb. 26; Osvifr var s. mikill, Ld. 122; Gestr var s. at viti, framsýnn um marga hluti, 124; síðan fór hann til spekings eins ok sagði honum drauminn, Nj. 121. 2. the counsellors of kings were called so; nú ræðsk Haraldr konungr um við sína spekinga, Fms. xi. 42; sem þá var konungum títt, at hafa gamla spekinga til þess at vita forn dæmi ok siðu forellra sinna, Fagrsk. 150; cp. the A.S. witenas.
spekja, ð, [Dan. spæge], to calm, soothe, keep quiet; s. menn sína, Flóv. 26: reflex. to be calmed, muntú þá spekjask, þótt eigi spekisk þú svá brátt, 677. 12; lét setja hann í járn ok hugði at hann mundi spekjask, Fms. vi. 291. II. þeir er mest eru spaktir (endowed with wisdom) af Guði, Hom. 136.
spekjur, f. pl. [A.S. spæc], parley; aðrar váru okkrar spekjur, Gkv. 3. 4 (a GREEK.)
spekt, older form spekð = speki, quietness, peace; gæta e- með spekt, Sks. 126; spekðar ok hógværis, Fms. x. 408; spektar-maðr, a peace-loving man, K.Á. 48. 2. wisdom, Sks. 294, Fms. i. 117, vi. 144; miklaði hann spektina, svá at þeir skildu alla hluti, Edda (pret.); spektar-andi, the spirit of wisdom, Stj. 348; spektar brunnr, Sks. 604; spektar gyðja, Al. 42; spektar ljós. Greg. 30; spektar íþrótt, Al. 42; spektar manr, komask á spektar mun við e-n, to outwit, Lv. 49; spektar nám. Sks. 15; spektar mál, wise words, Fb. ii. 249, Mirm.
speld, mod. speldi, n. a square tablet; gluggar, ok snúin fyrir speld, Nj. 114; undir söðulfjölinni sprettir hann upp speldi, tekr þar upp bréfit, Sturl. iii. 295: a tablet to write on, ríta á speldi, Fas. ii. 551.
spelkja, að, to stuff, of skins; síðan lætr Oddr troða belginn ok s., Fas. ii. 516.
spelkur, f. pl. [A.S. spelc], a splint for binding up broken bones; hann setti við fætrna, ok batt við spelkur, Fas. iii. 309, passim in mod. usage; lætr hann flá af því belg, siðan lætr hann setja spelkur (spjalkir v.l.) í munn því, ii. 181.
SPELL, n. pl. (A.S. spell], a flaw, damage; ábyrgjask landit við öllum spellum til fardaga, Grág. ii. 216; ábyrgjask e-t við spellum við kaupanda, 249; áðr menn sjá at með spellum ferr, N.G.L. i. 54: a flaw, fault, allmikil spell, Fms. viii. 53, v.l.: a breach, frændsemis-spell, sifja-spell, sakar-spell, etc. spella-lauss, adj. faultless, N.G.L. i. 232.
spella, að(?), = spilla; fæðask af spellaðum hlutum, Stj.; ok hafi svá spellask = spilzk, 290; öll veröldin var spellað, 55: hann hafði spellat sinn veg, 56; ú-spellaðr mál, uncorrupt, N.G.L. ii. 78, 81.
spellan, f. defilement, Stj. 24, 290.
spell-reið, f. the damaging a horse by overriding him, Grág. i. 435.
spell-verk, n. a misdeed, the doing damage, Grág. ii. 327.
spell-virki, n. mischief-working, damage; verða sekr (fjörbaugs maðr) um s., Grág. i. 88, 129, Gþl. 241; göra spjallvirki eða rán búum, Grág.; höggva bú eðr taka aðra vist en göra eigi annat spellvirki, id.; göra skaða ok spjöllvirki, Eg. 196; nú höggr maðr í borð skipi manns framan eðr aptan, þat er s., N.G.L. i. 46.
spell-virki, a, m. (-virkjar), a mischief-worker, highwayman, Nj. 183, Fms. ii. 83; hugðu þeir at spellvirkjar mundu vera, i. 226, Fs. 6; björn gengr um eyna ok er sá inn mesti s., Eg. 375; spellvirkja bæli, a robber's den, Fms. ii. 81, Matth. xxi. 13.
spell-virkni, n. the doing damage, Grág. ii. 327, Fbr. 99 new Ed.
spélni, f. [spé], a gibing.
spen-bólga, u, f. a swelling of the teat or dug, Pr. 471.
spen-drekkr, m. a sucking child; þat barn er s. er, Grág. i. 240.
spengi-legr, adj. tall and fine, of stature.
spengja, ð, [spöng], to spangle; borðit var spengt járni, Fas. ii. 64; exi forna ok spengda, Sturl. ii. 170.
SPENI, a, m. [A.S. spana], a teat, dug, esp. of animals: grís er drukkit hafði spenann, Fs. 71; fjórar mjólkár runnu ór spenum hennar, Edda; ýla þegar er þeir missa mjólkr ór þurrum spenum, Al. 31; þat var gyltr ok spenar á, Fms. vi. 216; fjórir hanga spenar, Gsp.; þat skrímsl hefir á brjósti sér stóra spena, Sks. 169; hann kom hverju lambi á spenann, Od. ix. 245. spena-barn, n. a sucking child, Fas. ii. 328.
SPENJA, pres. spenr; pret. spandi; subj. spendi; part. spanit; cp. spana: [akin to speni; A.S. spanjan] :-- prop. to draw the teat, but only used 2. metaph. to attract, allure; spenr í sælu sína, sín börn jöfurr stjörnu, Skálda 248; hefi ek menn spanit ór þinni hirð, of allan heim hefi ek spanit menn til Guðs, 656 C. 33; hann spandi út hingað með sér Sæmund, brought S. back with him, Bs. i. 240; hann mon deyja, ok mon ek hann þá hingat s., Niðrst. 2; þeir spönðu lið undan konungi, Fms. vii. 248; hann fékk honum lausa-fé; mikit at s. lið undir þá, Ó.H. 25; þar sem hann fann sterka menn eðr spekinga at viti þá spandi hann alla til sín ok görði sér kæra, Fms. x. 293; s. frá honum þá er honum vóru hollir, ix. 262; honum þótti þar megin landsins, ef hann fengi þar undir sik spanit, meðan jarl væri í brottu, iv. 105 (komit, Ó.H. l.c.)
SPENNA, t, [A.S. spannan], to span, clasp; s. sverð báðum höndum, Fms. viii. 363; spenna árarnar fjórir hverja, 384; á langskipunum spenntu tveir eina ár, ix. 310; spenntu tveir hverja ár, 303, v.l. 2. to span; lín svá mikit at spennt fengi um mesta fingri, to span with the thumb and the middle finger, Ó.H.; hjálm á höfði enn ekki spennt (clasped) kinnbjörgunum, Grett. 118; spennt gullhlaði at höfði sér, Fms. ii. 264; s. um sik beltinu, xi. 272; Egill spennti gullhring á hverja hönd honum, Eg. 300; ok er hann spennir þeim um sik, Edda 15; þeir spenntu næfrum at fötleggjum sér. Fms. vii. 320; hann hafði spennt af sér (unclasped) beltinn, xi. 290; spenn af mér belti ok knífinn, iv. 27; s. höndum um háls e-m, to clasp the hands round one's neck, Ísl. ii. 343; hann spennti um hann stúfunum, Gullþ. 59; s. karls dóttur, Fas. i. 50; prestr nokkurr gékk á land, Birkibeinar spenntu hann, clasped, caught him, Fms. viii. 358; harðliga spenntr, in hard straits, Grett. 158 A: spenna boga, to draw a bow, Þiðr. 39. II. to spend, enjoy; meiri Sæmd en hann hefði fyrr því lika spennt, Th. 18; eptir ár liðit skal ek segja þér hvat þu spennir, Fms. xi. 423; upp spenna góz e-s, N.G.L. iii. 245. III. -- spenja, Fms. ix. 262, v.l.
spenna, u, f. spasm; slikum spennum ok únáðum, Ísl. ii. 63: medic. a fit of vomiting, fá harðar spennur: a grasping, hrygg-spenna, q.v.
spenni, n. a locket, D.N.
spennill, m., in Eir-spennill, Brasen-clasp. the name of a vellum MS.
spennir, m. a grasper, compasser, Lex. Poët.
spenni-töng, f. a 'clasp-tongs', forceps, Ó.H. 223, Eb. 244.
spennsl, n. a clasp; s. bandanna, El. 2: esp. of books, mod. spennsli.
spen-volgr, adj. warm from the cow, of milk.
sperðill, m. a kind of sausage; bjúgu og sperðla, Hallgr.
SPERNA, d, (of an older strong verb there only remains the pret. sparn), [cp. A.S. spurnan; Engl. spurn] :-- to spurn, kick with the feet; hann spernir til risans með fæti, Þiðr. 186; þo at þeir vili sperna yðr frá þeim tagnaði. Barl. 44; þeim sem hann fær spernt frá hirðvist, N.G.L. ii. 422; þá er Haraldr sparn á mörnar mó, Hkr. i. (in a verse); ok er hann sparn gálgann, Eb. 34 new Ed. v.l. 1; er Egill sparn gálgann, Hkr. iii. 199; álmr spann (= sparn) af sér odda, the bow spurned the shafts off, Jd.
sperra, u, f. [Engl. spar], a spar, rafter, of a roof. COMPDS: sperri-leggr, m. a spar-stick, Fms. vii. 72. sperru-tær, f. pl. the 'spar-toes,' i.e. the ends of a spar in a roof. sperru-vegr, m. a 'spar-way,' tram-way, D.N. i. 577.
sperra, ð and t, to raise the spars in a house, D.N. i. 477. 2. to stretch out the legs like rafters; hrossit sýktisk ok sperrði frá sér fætr, Bs. i. 614. II. reflex. to struggle by putting the feet out like spars; hann sperrisk við fast í sætinu, Th. 76; siðan gengu þeir á land, en hón sperrðisk við, ok tók annarr í hár henni ok leiddi hana, Sd. 185: upp spertr, strutted (better stertr), Hrafn. 18.
spez-skór, m. a kind of shoes, Fms. viii. 358.
SPIK, n. [A.S. spic; called by the English whale-fishers speck] :-- blubber, the fat of seals, whales; sel-spik, hval-spik, finnanda-spik, N.G.L. i. 252; spik ok rengi, Grág. ii. 362, Ám. 32. COMPDS: spik-feitr, adj. seal-fat. spik-hvalr, m. whale-blubber, Vm. 143.
spikaðr, adj. fat as a seal.
spiki, a, m. [A.S. spic-máse], a bird, the tit, parus L., Edda (Gl.)
spil, n. a tablet, = speldi; hann þildi alla veggi með spjöldum eða spilum, Stj. 563. 1 Kings vi. 15. II. (Germ. spiel], a game; barna-spil, a child's game, Bb.; leik-spil, mansöngs-spil, Skáld H. 2. plur. cards, (mod.)
spila, að, [Germ. spielen], to play; the word occurs in the 14th century; hann spilar fingrum at Rómi, Fbr. 198 (in the text of the Fb. the old phrase is leika fingrum, see Rm.), passim in mod. usage. 2. also, to spend; s. út eigum sínum, of a spendthrift; út-spilan, squandering. 3. to play at cards.
spilda, u, f. [speldi], a flake or slice; hér er skjöldr er ek vil gefa þér -- Ærnar á Grímr fóstri minn flagspildur, Ísl. ii. 32; spilda af ísi, a flake of ice.
spildingr, m. = spilda.
SPILLA, t, to spoil, destroy, with dat.; brutu niðr hof ok spilltu blótum, Fms. i. 51; þeir spilltu því er þeir máttu eigi með fara, Eg. 385; spilt var slæðunum, 703; spilla íll mál góðum siðum, Bs. i. 271; s. máli e-s, Eg. 418; s. okkru vinfengi, Nj. 49; s. sér í saurlífi, Stj. 55; s. fyrir e-m, to spoil one's condition, do one harm, Eg. 255, esp. of harming by slander. II. reflex. to be spoiled, damaged, grow worse, Grág. ii.