This is page cv_b0517. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
man) is, like other verses in that Saga, of later composition (12th century): [Ulf. saiwala = GREEK; A.S. sawl and sawle Engl. soul; Hel. seola; O.H.G. sala, etc.] :-- the soul; sálin, líkamr ok sála, Hom. 89; allra þeirra sálir, Gþl. 69, passim in old and mod. usage, N.T., Pass., Vídal.
B. In COMPDS, in old writers sálu-, not sálar-: sálu-bati, a, m.= sálubót, Bs. ii. 147. sálu-bót, f. the soul's health, Hkr. ii. 347, Grág. i. 144, 202, Fms. vii. 76. sálu-búð, f. a 'soul's booth,' hospital, THom. sálu-eldar, n. pl. funeral fires, Róm. 211, 234. sálu-félag, n. 'soul's communion,' Fb. i. 268. sálu-gipt and sálu-gjöf, f. a soul's gift, B.K. 55, 110, Grág. i. 202, K.Á. 72, Vm. 143, Jm. 3. sálu-Háski, a, m. 'soul's danger,' perdition, Stj. 21, Dipl. ii. 14, (sálar-háski, id., Sturl. i. 122, Sks. 447.) sálu-hjálp, f. 'soul's help,' salvation, Orkn. 492, N.T., Pass., Vídal. sálu-hlið, n. a 'soul's gate,' a lich-gate, Ísl. Þjóðs. i. 282. sálu-hús, n. a 'soul's house,' hospital, Stj. 216. sálu-messa, u, f. a 'soul's mass,' requiem, Bs. i. 712, Vm. 30, 144, Dipl. iv. 8, Pm. 97. sálu-sár, n. 'soul's wound,' Hom. 70. sálu-skaði, a, m. 'soul's scathe,' perdition, Fms. Hi. 170. sálu-stofa, u, f. = sáluhús, Kálfsk., Boldt. sálu-tíðir, f. pl. = sálumessa, Fms. x. 149, Bs. i. 173, 712, Stat., D.N., Stj. 238; sálutíða-kver, Pm. 14. sálu-tjón, n. 'soul's-tine,' perdition, Sks. 358, Bs. ii. 68. sálu-þarfligr, adj. useful for the soul, Stat. 291. salu-þurft, f. the soul's need, H.E. i. 252, Hom. 92. sálu-þörf, f. id., Hom. 158. sálu-öl, n. a funeral feast, N.G.L. i. 14. sálu-öldr, n. = sáluöl (see erfi, which is the heathen word), N.G.L. i. 15. &FINGER; In mod. compds sometimes sálar-, but sálu-hjálp, -hlið, -messa, not sálar-hjálp, etc.
sálask, að, dep. to depart, Stj. 165, Fms.iii. 167; sálað hold, Pass. 49. 17: passim in mod. usage, in a religious sense, whereas deyja is the common word.
SÁLD, n. [Dan. sold], a sieve; þrjá hleifa er aldregi höfðu í sáld komit, Flóv. 24; rúmborat sáld, a coarse sieve, Fms. viii. 243 :-- of a measure, Gþl. 524; sáld korns, Vm. 30; sálds sæði, D.I. i. 471; þriggja sálda öl, 31, Fms. ii. 16; sáld malts, N.G.L. i. 5; sex menn sé um sáld, Grág. ii. 402: as a measure of a field, sex sálda sáð, N.G.L. i. 6; naut skal hafa á sálds sáði hverju, 240.
sálda, að, to sift; s. e-u, to let drop as out of a sieve.
sál-fastr, adj. 'soul-fast,' firm of soul, Gísl. (in a verse).
sálga, að, with dat. to kill, put to death.
sáligr, m. [Germ. selig; A.S. sælig = blessed; whence Old Engl. seely; mod. Engl. silly] :-- poor, mostly in a good sense, but also in a bad = wretched, but only in a religious or eccl. style, Stj. 152, 428, Bs. ii. 18, Fb. i. 514. 2. in mod. usage [like Germ. selig] deceased, the late so and so, very freq., but usually written shortly, sál.; hún móðir mín sál., systir mín sál., hann Jón sál.: the usual ancient word is heitinn, see heita.
sálmr (psálmr), [Gr. GREEK], a psalm, Stj., Bs,, passim, not only of the Psalms, but also generally a hymn; Passíu-sálmar, Hugvekju-sálmar, Kveld-sálmr, Morgun-sálmr, etc. COMPDS: sálma-bók, f. a psalm-book, hymn-book. Mar. sálma-lag, n. a psalm-tune. sálma-skáld, n. a psalmist, hymn-writer, Fms. viii. 239, x. 304. sálma-söngr, m. psalm or hymn-singing, psalmody, Sks. 600.
Sálpti, m. the name of a firth in Norway, Grett., Munch's Norg. Beskr.; whence Sálpt-verjar, m. pl. the men from S., Fms. ix. 471.
Sám-land, n. Samogitia or Semgallen, in Russia, Fms. xi. 322 (not Smáland), 324, 414.
sám-leitr, adj. swarthy, blackish; þat sortnar ok verðr sámleitt, Barl. 166; svartr ok s. af sumars-hita ok bruna, 199.
SÁMR, adj. [the word is prob. from the Finn, saomi] , swarthy, blackish, from the hue of the Finnish tribes; svartar ok sámar í sólviðri, Gsp.; en sáma Svívör, of an ogress, Edda (in a verse) :-- the name of a dog, Nj. :-- the name of a giant, Edda (Gl.), Fas. passim :-- a nickname, Fms. ix. 372 :-- a pr. name, Landn., Hrafn.; and Sæmingr in Yngl. S. ch. 9: the very name is a sign of intermarriage between the Finns and Northmen, see Prof. Munch's Det Norske Folk's Historie.
sápa, u, f. [Lat. s&e-long;bum], soap, (mod.)
SÁR, m., gen. sás, acc. sá, pl. sáir, and so in mod. usage, but saar (i.e. sár), N.G.L. iii. 15, l. 6; [Swed. så] :-- a large cask; þau báru á öxlum sér sá, Edda 7; fjóra sái fulla vatns, Stj. 593; sás-girði, cask-hoops, Grág. ii. 338; sáir kallask stór keröld, Krók.; smá-verplar eðr sár, N.G.L. iii. 15: freq. in mod. usage of large vessels in a dairy, skyr-sár.
SÁR, n., old pl. sór Skálda 162, Grág. passim; [Engl, sore; Dan. -Swed. saar] :-- a sore; féllu maðkar ór sárum hans, 656 A. i. 25; hundar kómu ok sleiktu sár hans, N.T.; this, although rarer, is the original sense, cp. also sársauki; hence, II. a wound; in the Scandin. languages this is the general word, 'und' and 'ben' being special; it is thus defined, þat eru sár, ef þar blæðir sem á kom, Grág. ii. 90; þat er sár er odds farvegr er á eðr eggjar, enda er þó sár, at maðr ljósti til, ef þar blæðir sem við kemr, eðr hvat sem hann görir þess er blæðir, 115, 116; and in the Norse law, ef maðr kastar at manni ok lýstr hann, þat heitir sár, ef maði hefir ekki vápn i-hendi, en annars drep, N.G.L. i. 69; sár þau er menn fá í orrostum, Post.; hafði annarr bana en annar sár á sér, Nj. 101; veita e-m sár, N.G.L. i. 67; liggja í sárum, Fbr. 96 new Ed.; deyja ór sárum, Fs. 130; bana-sár, q.v.; holsár, Fbr. 211, vöðva-sár, a flesh wound; síðu-sár, a side wound; svöðu-sár, and so passim: poët., sár-dropi, -flóð, -gýmir, -lá, -lögr, = 'wound-drop,' i.e. blood; sár-eldr, -iss, -jökull, -klungr, -laukr, -linnr, -teinn, -viti, -vöndr, -þisl, = 'wound-fire,' ... 'wound-shaft,' i.e. a weapon; sár-gagl, -gammr, -geitungr, -límr, -mútari, -orri, = a carrion-crow; sár-fíkinn, 'wound-greedy,' Lex. Poët. COMPDS: sárs-auki, a, m. a hurt, smart, pain; kenna sársauka, Fms. ii. 174; verða fyrir skemdum eða sársaukum, Gþl. 19. sárs-brún, f. the edge of a wound, Fas. ii. 375. sára-far, n.the state of the wounds; hann varð heill sárafars þessa, Bs. i. 419; hrakningar ok s., Nj. 137; hvert s. hann veitti honum, Bjarn. 65; þá er hann fékk vansa í sárafari, Sturl. i. 103; ok er leitað var til sárafars Þorbjarnar, Orkn. 458. sára-fullr, adj. full of sores, Greg. 22. sára-menn = sárir-menn, Sturl. ii. 97; cp. sár-menn, m. pl., Bær. 19. sára-sýki or sára-veyki, f. a kind of scorbutic disease(?), Fél. x. 31, H.E. iii. 533; for a description of this illness see Hungry, ch. 7, Bs. i. 375.
sár-auki, a, m. = sársauki, Js. 28.
sár-beittr, adj. 'sore-biting,' very keen, Hom. 109, Þiðr. 122, Fas. iii. 353, Grett. 116 new Ed.
sár-bætr, f. pl. compensation for a wound, Gþl. 149, 190, N.G.L. i. 67, 73.
sár-dropi, a, m. 'wound-drop,' poët, blood, Hkv.
sár-eggjaðr, adj. = sárbeittr, Trist.
sár-fættr, adj. sore-footed.
sár-heitr, adj. 'sorely-hot,' very hot, Grett. 126 A; [cp. Germ. sehr; Dan. saare; Engl. sore.]
sár-hendr, adj. with sore hands.
sárindi, f. pl. soreness; hvárki sviði né s., Fas. ii. 151.
sár-kaldr, adj. 'sorely-cold,' bitterly cold, Pass.
sár-keyptr, part. 'sore-bought,' dear-bought, Nj. 255.
sár-leikr (-leiki), m. soreness, pain, Hom. 29, Ver. 72, Stj. 21, 38, 97, 189, Bs. ii. 25: metaph. pain, Hom, 11, Bs. i. 142.
sár-liga, adv. sorely; kveljask s., Stj. 155; brenna s., id.; leika s., to handle roughly, Hkr. i. 323; hefna s., Fb. ii. 381; fyrirfarask s., Fms. xi. 425; minnask s., id.; svíkja s., vi. 218; syndga s., K.Á. 104; gráta s., Fms. xi. 425, Stj. 208; s. hryggr, Mar.; s. þyrstr, Karl. 55.
sár-ligr, adj. sore, Th. 19, Anecd. 30, Mar.
sárna, að, to become sore, painful, Fas. ii. 451: impers., e-m sárnar e-t, it is sore to me, pains, grieves me.
sár-orðr, adj. using sore, cutting words, Karl. 124.
SÁRR, adj. [A.S. sâr; Scot. sair; Engl. sore; Dan. saare]: I. sore, aching; the phrase, eiga um sárt at binda, to have sores to bind up, to smart sorely, of a loss, Nj. 54; hann þrýsti knénu ok því er sárast var, Fms. v. 224; sár skeina, Stj. 187; önd hennar varð sárari við dauða sonar síns, Mar.; með sáru hjarta, 623. 58; með sárum huga, sárr grátr, Fb. ii. 392; sáran sjúknað, Fms. iii. 172; sárar píslir, i. 189; sár kvöl, Sks. 652, hörund-sárr, hár-sárr, touchy, sensitive: neut. sárt, painful; opt verðr sárin sárt at lækna, Al. 99; bítr þat sárara, Sks. 804; en menn höfðu þó sárt haldit frændum sínum, i.e, had sore losses among their kinsmen, Ísl. ii. 384; cp. hafa ílla haldit; vera sárt leikinn, to be sorely handled, Nj. 27, 114; hverjum er lífit sárast at láta, Þiðr. 119: sáran, as adverb, gráta sáran, to 'greet sair,' Fas. ii. 236: the phrase, sitja aldri á sárs-höfði, to be always quarrelling :-- nú. þótt Þorkatli væri matrinn sárr, þá þorði hann þó eigi at synja þeim gistingar, though it pained him to part with the meat, yet ..., Fbr. 36.; skaða-sárr. II. wounded, Ísl. ii. 258; mjök sárr, Eg. 33; sárr til úlífis, 190; lítt sárr, Ld. 222; ekki sárr, passim; ú-sárr, not wounded, and so passim.
sár-ráð, n. pl. the plotting bodily injury to a person, Grág. ii. 116.
sár-reiðr, adj. bitterly angry.
sár-vitr, f. 'wound-wise,' skilled in surgery(?), Hkv. 1. 53.
sár-yrði (-yrtr, adj.), n. pl. 'sore words,' banter, Ls. 19, Hom. 143.
SÁT, f. [sitja], a sitting in ambush, ambush, Grág. ii. 127, Sturl. i. 149 (v.l.), Eg. 568. 571, Fms. viii. 379, Orkn. 48; fyrir-sát, um-sát: a putting, placing, seating, in compds as upp-sát, saltketils-sát.
sáta, u, f., gen. pl. sátna, Ísl. ii. 329, [setja], a truss of hay carried on horseback, two of which make a klyf: as also a small hay-rick, Nj. 194 (arfa-sáta), Ám. 37, Ísl. ii. 329, Brandkr. 60; cp. sæti, ricks, Eb. 224.
sátr, n. = sát, Sturl. i. 149; better sátinni.
SÁTT, f. and sætt; of the sing, in classical Icel. both forms are used indifferently, whereas in plur. sættir is usual; in mod. usage sætt prevails throughout; [setja] :-- a settlement, covenant, esp. any agreement made by umpires (through görð, q.v.); hence also peace, concord; a word much used by old and mod. writers and in conversation; göra sátt, Grág. i. 485; eigi munu þeir rjúfa þá sátt er ek göri, Nj. 65; varð þat at sætt, at Hálfdan konungr skyldi halda ríki sínu, Fms. i. 13; verða sekr at sátt, to bt fined in a court of arbitration, Grág. i. 81: the word is used freq. in the Laws and the Sagas, leita um sættir, Eb. 24, 246; slá málum í sætt, 286; eptir sætt Eyrbyggja ok Álptfirðinga, 252; hélzk sú sætt vel meðan þeir lifðu báðir, ... sumar þetta hit sama eptir sættina, 246; vildi Þorgrímr þá eigi halda sættina, 50; bjóða sættir, 100; varð þat at sætt, Fms. i. 13; segja upp sátt, to pronounce judgment as umpire, Grág. i. 118, and. passim :-- of the indemnity, skal aðili eignask tvá hluti sáttar, 144; ok