This is page cv_b0516. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
516 SAUTJAN -- SA'LA.
sautján, an ordinal number, seventeen; see sjautján. sautra, að, mod. sötra, to suck through the teeth; s. vatn ór lófum sér, Stj. 392. SAX, n. [A.S. seax; Dan. sax; O.H.G. sahs], a kind of short,heavy sword or sabre; the sword had two edges or was tongue-formed, whereas the sax had only one sharp edge, as is seen from Grett. 124 -- reiddi hann hátt saxit, laust hann 'bakkanum saxins' í höfuð Arnóri svá hart, at haussinn brotnaði; the 'tvíeggjað' sax, Stj. 541 (v.l.), is therefore incorrect; sax eineggjat, 383 (Judges iii. 16, 22); mikit sax sem stórt sverð, Bs. i. 526; söxum ok sverðum, Vsp. 36 (Bugge); höggva með saxi, Bs. i. 543; hann leggr saxinu Tuma-naut, 526, see Grett. passim; sax eitt lítið, Fs. 101; litlu saxi er hann gyrðr með undir klæðunum, Fms. ii. 83; hann hafði brugðit sax undir yfirhöfninni, Ó.H. 70: the saying, verðr sá síðarr at leita er lítið sax hefir, Vápn. 15; hand-sax, hepti-sax, mála-sax, q.v.: in mod. usage a large knife (a carving knife, fisherman's knife, and the like) is called sax, agn-sax, q.v. 2. plur. söx, shears, cp. Dan. lyse-sax, Fas. ii. 43; eptir faldi skyrtu hans, svá hvárki komi við knífr né söx, Str. 12; hann grípr nú skærin ok ætlar at reka; á honum söxin, Bjarn. 66; síðan tók biskup söx ok skar af hári konungsins, Ó.H. 229. 3. medic, a skin-disease, when the hands are sore and chapped, being scorched and callous from dryness, see Fél. x. 32. B. A part of a ship, the raised prow; sax eða sax-bönd, hvert tré þeirra er missir, þá skal gjalda þrem aurum, ok fá tré, þó at síðarr sé, N.G.L. i. 100; en ef sax brotnar, bæti tvá örtogar, ii. 283; höfðu þeir lagt nætrnar upp á saxit, ... brynja Arons lá á saxinu skipsins, Bs. i. 388, 624; hann gengr fram á saxit, ii. 48; hleypr hann af saxinu ok aptr um stafn, Fms. x. 329; Ólafr konungr lagði hann á saxit á langskipinu, i. 277 (Orkn. 34); hann hleypr þegar á saxit á skip Vandils, Nj. 42; in Róm. 195 the word is misapplied. 2. esp. in plur. (i.e. dual) söx; sær féll inn um söxin, Fagrsk. 73; um stafninn ok um söxin, Fms. vi. 78; vátt görir nú á þiljunum fram ok drífr um söxin, viii. 209; sá gengr fast fram í söxin, Grett. (begin.); berserkir konungs tólf vóru í söxum, Eg. 32; á rausn í söxum, Fms. ii. 252; þá mun ávinnt um söxin, 308. saxa, að, to chop, hack; saxa í ketil, Stj. 615; saxa ok skera mör, K.Þ.K. 92; hann saxar baggana með páli, Sd. 157; þeir bera vápn á hann ok saxa hann þar til er hann hefir bana, Fms. xi. 146; lögðusk þeir á hann ofan ok vóru þar saxaðir, 367, Sturl. i. 85, Bret. 114; laetr hann nú saxa á geirvörtuna á sér, Fs. 176. 2. reflex., það saxask á e-t, it is soon chopped up, i.e. the thing is soon finished; saxast nú á limina hans Björns míns, Maurer's Volksagen 234. Saxa, u, f. the name of an island in Norway, Gísl.: Járn-saxa, the name of a giantess, Edda. Saxar, m. pl. [A.S. Seaxon], the Saxons, i.e. the Germans, Symb. 18, Fms. i. 116, v. 239, passim; and Sax-land, n. Saxon-land, i.e. Germany, Grág. i. 210, Symb., Fms., Bs., passim: Sax-elfr, f. the 'Saxon Elbe' = the Elbe; opp. to Gaut-elfr, Raum-elfr (see elfr), Symb., Bær. sax-bönd, n. pl. the cross timbers in the prow, N.G.L. i. 100. sax-knífr, m. a dagger, dirk, Ó.H. 73. Sax-lenzkr and Sax-neskr, adj. Saxon, i.e. German, Bs. i. 65, Fms. i. 113, 260, x. 297, ó.H. 49, Karl. 373. sax-oddr, m. the point of a sax, Fb. i. 425, Fms. ii. 205. SÁ, fem, sú (neut. þat), demonstr. pron., see Gramm. p. xxi; an older form sjá is, esp. in old vellums, often used as common for masc. and fem. (sjá maðr, sjá kona), see the references below :-- that. A. As adj.: I. with a subst. this, that; sá hlutrinn, Fins, xi. 129; sjá maðr, that man, Fs. 5, 102, 143, Fms. ii. 28, Grág. i. 74, Nj. 6; sjá bók, Íb. (fine); sá kostr, Nj. 1; sá salr, Vsp. 44; sá staðr, Fb. i. 31; sá bær, Dropl. 5; ájs sveinn, Hom. 50; sjá hverr, that cauldron, Gkv. 3. 9; sjá bragr, Fms. iv. 12 (in a verse); sjá fótr, Ó.H. (in a verse); sjá kylfa, Fms. xi. (in a verse); sjá byrðr, etc. :-- placed after the noun, so giving emphasis, konungr sjá, Ó.H. 140; mær sjá, this maid, Nj. 2; minning sjá, Ld. 234; á sú, that water, 33 :-- with the reflex. particle er, sá er (he, she, that = which), þöll sú er stendr þorpi á, the pine 'she that' stands, i.e. which stands, Hm. 49; öld sú er, Fms. vi. 336 (in a verse): contracted sá's, Hallfred (Fs.); sú's = she that, Hkr. iii. 139 (in a verse); sá maðr er Sóti heitir, that man who is named Sóti, Nj. 5; er sá engi minn frændi at gangi í þetta mál, there is none of my kinsmen that ..., 31; sá sem, he, she, that, Stj. 178, passim :-- with the suff. article, sá dómarinn er allt veit, Barl. 32; var sá úkyrr hlutrinn er þat merkði, Fms. xi. 129; sú ein er sagan eptir, er ek þori eigi þér at segja, ... sú er ok svá sagan, at mér er mest forvitni á at heyra ..., this tale is just that which I should most like to hear, Fms. vi. 355. 2. such; varð sá fundr þeirra, at Egill felldi tvá menn, Eg. 572; vera kann at enn sé sá ríkismunr, Eg.; hann er sá heilhugi, at ..., Fb. ii. 318; hann er sá orðhákr, at ..., Fms. vi. 372. II. with an adjective: 1. in the indef. form; sjá móðr konungr, Og. 13, stands perh. alone in the whole literature, otherwise always, 2. in the def. form, with the prefixed article inn; sá inn máttki munr, Hm.; sá inn góði maðr, that good man, Barl. 74; sá enn sami maðr, Fms. iv. 122; sá inn sæti postuli, Post.; hyrnan sú in fremri, Nj. 198; sá inn þriði, the third, Gm. 6 :-- leaving out the article, sjá óhreini andi, the unclean spirit, Fms. v. 172; sá ungi maðr, the young man, Hom. 114; sú ílla atkváma, 122 :-- at last 'sá' was simply used as the definite article the instead of the ancient hinn, sá vísasti klerkr, the wisest clerk, Bs. ii. 223; sá fegrsti vínviðr, the fairest vine, Art. 80 (see foot-note 25), this is esp. freq. in mod. usage, e.g. sá bleikhári Menelás, sá ráða-góði, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sú árborna, rósfingraða Morgungyðja, etc., in Dr. Egilsson's Translation of the Odyssey, as also in Vídal. B. As subst. used almost as a pers. pron. he, she (it), [cp. Engl. she; Germ, sie]; Slíðr heitir sú, she (it) hight Slid, Vsp. 42; en sá Brímir heitir, 43; ör liggr par, ok er sú (viz. ör) af þeirra örum, Nj. 115; samkunda, sú (viz. samkunda) var knýtt festum, Am. 1; skal tólptar-eiðr skilja, hvárt sjá eigi arf at taka, whether he is to inherit, Grág. i. 269; sömdu þeir þessa ráða-gjörð, at sjá (viz. ráðagörð) skyldi fram koma, Nj. 107: esp. 'kostr' understood, er þá sjá einn til, 227, Fms. vii. 265; þótti honum sá (viz. maðr) ærit hár er þat rúm var ætlað, Fs. 5; sjá mun vera sönn saga, Fms. ii. 87; sá (he) kemr í borgina, Þiðr. 11; sá er vel skygðr, 81; þar ríðr maðr, sá hefir skjöld mikinn, 101; sú er öll gulli búin, 189; almáttigr Guð, sá er einn í guðdómi, almighty God, he is one in Godhead, Fb. i. 30; sá (he) seðr oss með lífligu brauði, Hom. 59; sú var stjúp-dóttir konungsins, she was the king's step-daughter; sá er sæll, er ..., he is lucky, that ..., Hm.; sú er há kona er þar fór, Nj. 200; sá yðar er sik lægir, he of you who lowers himself, Hom. 50; sá er (he who) af öllum hug treystir Kristi, he that ..., Hom.; sá er leyndr syndum sínum, and so in countless instances, old and mod., except that the mod. usage prefers sá 'sem,' sú sem. C. As adv. = svá, q.v.; skrímingr lítill sá, Ísl. ii. 46; landnyrðingr léttr sá, Fms. viii. 335. SÁ, pres. sær, Gísl. 147, Edda i. 398 (in a verse of the 11th century), Edda (Ht. 52); but sáir, Gþl. 384; sár, Nj. 82; pret. söri, seri, Akv. 39, Hom. 67, Ó.H. 135, Edda 83, Fms. i. 9: in mod. usage, pres. sá, pret. sáði, part, sáð, of which the pret. sáði already occurs, 656 C. 32, Barl. 18, Fb. ii. 258: [A.S. sawan; Engl. sow; Germ. säben; cp. Lat. sero] :-- to sow; ok sár hann niðr korninu, Nj. 82; karlar korni sá, Grág. (Kb.) ii. 170; sá akra, Stj. 225; um várit vildi hann sá, Landn. 35; bar út korn sitt ok seri, Hom. 67; korn hafði vaxit hvar sem sáð hafði verit, Fms. i. 92; sá sæði sínu, Barl. 18; sá niðr sæði, Fb. ii. 24; sá eilífu sáði, 656 C. 32; þá skal hann sá þá jörð, N.G.L. i. 39; er hann hafði þessu orða-sáði sáit í brjóst þeim, Fms. x. 236 :-- with acc., sá þar í Guðs orð, Barl. 18, but rare. 2. metaph. to sow, throw broadcast; ætla ek at sá silfrinu, Eg. 765; hón seri því um gammann, Fms. i. 9; ok söri allt um götuna, Edda 83, Hkr. i. 42; berr Hávarðr í brott vörðuna, ok ser (i.e. sær) hvern stein, Gísl. 147; hann seri því eptir í slóðna, Ó.H. 135 (sáði, Fb. ii. 258, l.c.) sáð, n. [A.S. sæd; Engl. seed; Germ. saat; Lat. satum; a Goth, seþs is conjectured] :-- seed, corn, crop; Ísak hafði þar sáð mikit ok gott, Stj, 162; biluðu mönnum sáð ok sæföng, Bs. i. 137; færa sáð niðr, Fb. ii. 512; ef maðr hellir vatni yfir sáðit, Stj. 317; þeir hafa ekki sáð, they grow no corn, Sks. 190: seed, sáð ens hvata, 673. 48. sáð-berandi, part. seed-bearing, Stj. 14. sáð-görð, f. corn-growing, Rétt. 10. 2. sáðir, f. pl. bran; hleifr þrunginn sáðum, a bran-loaf, the diet of bondmen, Rm. 4; blanda sáðum við brauð, Stj. 263; verða mönnum jamndýrar sáðar eða ok dýrri en hreint korn, Sks. 323 B; hey ok sáðir, Stj. 136; hann gaf þeim (the camels) hey ok sáðir, id.; sundrlyndis sáðir, 192: the old writers distinguish between the neut. sáð and the fem. sáðir; the neut. sing, sáðin (bran), Fél. ii. 145, l. 23 sqq., is therefore wrongly used for sáðir. COMPDS: sáða-hleifr, m. a bran loaf, Karl. 61. sáð-jörð, f. sown land, Vm. 80. sáð-korn, n. a seed-corn, Stj. 225, Barl. 19, Fms. iii. 168. sáð-land, n. a sown land, Nj. 82. sáð-lát, n. spermatorrhoea, Fél. x. 30, from an Arna-Magn. vellum. sáð-maðr, m. a sower, N.T. sáð-plógr, m. a ploughing for seed, Stj. 164. sáð-tíð, f. (sáð-tími, a, m., Stj. 61), the sowing season, Edda 103. sáðugr, adj. full of bran; brauðit var ílla bakat, blautt ok sáðugt, Art. 110. Sága, u, f. [akin to saga and segja?], one of the goddesses, see Gm. 7; often used in circumlocutions of a woman, silki-sága, öl-sága, etc., Lex. Poët. sál, f. a skin bag, carried behind the saddle; skinn-sál, selskinns-sál. SÁLA, u, f., also later form sál, f., gen. sálar, which form prevails in mod. usage, but the old writers prefer the weak form, thus sála, Hom. 31, 89; gen. sing, sálu, K.Á. 76; dat. sálu, passim (e.g. Hallfred, l.c.); acc. sáluna, Fms. viii. 252. v.l.; pl. sálur, Stj. 243, Hom. 30, MS. 671. 5, Sks. 99 C; gen. pl. sálna, H.E. i. 499, passim. The word is certainly Teutonic, but hardly Scandinavian, and was probably adopted from the Saxon with the introduction of Christianity; it is therefore only used in a religious and ecclesiastical sense: it first occurs in Hallfred (ef sálu minni vissak borgit); it never occurs in heathen poems, for the sálfastr, in Gísl. 120 (where, however, it is put in the mouth of a 'prime-signed'