This is page cv_b0485. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
RAUSTA -- RÁÐA. 485
hljóðum, Fb. ii. 26; fagrar raustir syngjandi manna, Fms. ii. 200; söngraust, id.; grát-r., q.v. 2. a voice, vote, N.G.L. ii. 468. rausta, að, to raise the roof of a house: rausta, sperra, trœða. þekja, D.N. i. 477. raustaðr, part. voiced so and so, in lág-raustaðr. RAUTA, að, to roar, Barl. 53, Karl. 140 (of a lion), Swed. ryta. rautan, f. roaring, Stj. 71, Barl. 56, 151, 197. RÁ, f., gen. rár, with the article rárinnar, Fbr. 133; flat, and acc. rá, with the article rána, ránni, N.G.L. ii. 282; pl. rár, rá, rám: [Dan. raa; Swed. rå; Shetl, rae] :-- a sail-yard, Skálda 162. N.G.L. i. 100; en ef rá brestr í aktaumum eða fyrir útan eða innan, ii. 283; rár langar, Hkv. 1. 48; við miðja rá, Orkn. 356 (in a verse); drekar báru blá segl við rá, Ó.H. 161 (in a verse); brotnaði ráin, Korm. 178; gengr í sundr segl-rá, Fbr. 132; siglu-tréit ok rána, Fms. xi. 143; látið nú koma féit í seglit ok hefla upp um rána, vi. 381; seglit var heflat upp við rána, Nj. 135; festa seglit við rána, Fbr. 133: allit., skip með rá ok reiða, Finnb. 278; meðr rá ok öllu reiði. D.N. iii. 160; rár-endi, rár-hlutr, id. 2. metaph. a pole on which fish are hung for drying: poët., rá-fákr, m. a 'sail-yard nag,' i.e. a ship, Lex. Poët. RÁ, f. (nom. r&aolig-acute;. Skálda Thorodd). originally vrá, [Dan. vraa; Swed. vrå] :-- a corner, nook; rá (r&aolig-acute;) er hyrning húss, Skálda 162; leyniligar róar (rár, v.l.) helvítis fylsna, Sks. 536; verja forskálann ok húsin, stóð þar fremstr við rána Jón toddi, Sturl. ii. 249; kleif í rá hverja. Am. 58. 2. a cabin on board ship. Edda (Gl.); as also in the saying, skammar eru skips rár, short, small are the ship's cabins, giving small accommodation, Hm. 73, (skipsins eru skammar rár, Mkv.); cp. rá-skinn, a 'cabin-skin,' hammock. RÁ, f. a roe: veiða rauðdýri ok rá, Barl. 137, Bev. 11. RÁ, n. [Swed. rå], a landmark; hence perh. the poët., rás seil, rás fagrsili, the thong of the mark, i.e. a snake, Merl. 2. 1, 12: rás viðr, perh. landmark palings(?) Hm. 152; see also rámerki; the word is obsolete in Icel., but is freq. in early Swed. in the allit, phrase rå och rör. rá-benda, d, to 'bend a sail,' make it fast to the yard, cp. Eg. 579. rá-bundinn, part. 'yard-bound,' an epithet of a ship, Korm. (in a verse). Rábitar, m. pl. the Arabs, Symb. 31, Fms. xi. 415. rábítr, m. [mid. H.G. rabbin] :-- a race-horse, racer; hest einn mikinn rábit, Karl. 19; or is it -- an Arabian steed? -- a nickname, Sturl. iii. 58. rá-bukkr, m. a roebuck, Barl. 81. RÁÐ, n. [Dan. raad; Old Engl. reed; Germ. rath], 'rede' counsel, advice; leggja ráð á, e-t, Nj. 4; hvat leggr Njáll til ráðs? 72; hvat þykki þér ráð? 23, Fas. ii. 510; stundum var hann á tali við þá menn er ráða hans þurftu, kunni hann til alls góð ráð at leggja, þvíat hann var forvitri, Eg. 4; göra ráð sitt, to form a plan, Nj. 5, 21; Njáll gékk í brott einn saman ok hugsaði ráðit, 98; ek skal leggja ráðin til, segir Valgarðr, 166; ekki er þat mitt ráð, Nj. 23; var þetta at ráði gört, resolved, Ld. 70; þar til er biskup görir annat ráð fyrir, Vm. 113; göra ráð fyrir e-u, to expect, Nj. 261; eiga ráð við e-n, to take counsel with one, 127; leita ráða, Edda 26. 2. plur. a settled plan, foresight; með ráðum ok kappi, Nj. 79, Eg. 257; köld ráð, Ld. 284; nú skulu vér fara at ráðum við þá, Eg. 582; annat hvárt með styrk eða ráðum, Ld. 178; vörn mun verða engi, ef vér förum ráðum at, Fms. ii. 11; ef þeir hefði meirum ráðum fram farit, vii. 318 :-- a planning, bana-ráð, fjör-ráð, land-ráð, áljóts-ráð, q.v.; þat eru ráð, ef ..., Grág. ii. 127; frændr Óttars kenndu ráðin Sigurði konungi, Fms. vii. 230. 3. wise, true councel, what is advisable; varð allt at ráði (turned to good ends) þat er hann ráð mönnum, Nj. 30; lizt mér nú hitt ráð, at ..., 82; ok er eigi ráð at hafa færi, 94; oss mun ekki haustlaugt ráð at fara til Noregs, Eg. 263; mun eigi þat ná ráð at þér hverfit aptr, Boll. 348; ekki er ráð nema í tíma, sé tekit, a saying; Illugi kvað þat ekki ráð, Ísl. ii. 247; ok er nú ráð at gjalda féit (high time), Fms. vi. 248; þat er nú ráð, at leggja at landi ok ganga upp, 260; andi ráðs (wisdom) ok styrktar, 686 B. 13. 4. consent, will, agreement, wish: sú gjöf var gör með ráði konungs, Eg. 35; með mínu ráði, 737; án ráði e-s, Nj. 38, Fms. xi. 111, Grág. i. 334; at ráði frænda hennar, 164; hón skaut til ráða föður síns, 331; fjarri mun þat þínn ráði, Nj. 80; með ráði hinna vitrustu manna, 88, Ld. 232; hann nam land at ráði Skallagríms, Landn. 59, Grág. i. 232; við ráð frænda síns nokkors, 307; ef maðr kyssir konu á laun ok at ráði hennar, 337; eigi á at ljá ... nema allra ráð fylgi, 437; fyrir ráð skaparfa síns, 202; at sínn ráði, willingly, of one's own accord, ii. 91. II. denoting action: 1. household affairs, management, business, usually in plur.; hann hafði selt í hendr öll ráð syni sínum, Eg. 22; er Þórólfr var eigi heima, hafði Þorgils þá þar ráð, 53; hón var at ráðum með syni sínum, höfðu þau rausnar-bú mikit, 478; Rútr fékk henni öll ráð í hendr fyrir innan stokk, Nj. 11; þeirrar einnar konu ætla ek at fé at sú ræni þik hvárki fé né ráðum, Ld. 14; engi ráð skalt þú taka af mér, ok fara hvergi fyrr en ek vil, Ísl. ii. 205, Bs. i. 819; telja hann af ráðunum fjárins ella, Grág. i. 202; en ef hón veit at bóndi hennar mundi eigi ljá vilja, þá á hón eigi ráð, then she has no right to do it, 382; bera e-n ráðum, (cp. taka ráðin af e-m, to overrule), Nj. 198; hón tók við fé ok ráðum eptir föður sinn, Fs. 126. 2. a state of life, condition; vilda ek bróðir, at þú bættir ráð þitt ok bæðir þér konu, Nj. 2; rausnar ráð, Þorf. Karl. 364; breyttu þau faðir hans ok móðir ráði sínu (they broke up the household) ok fóru útan, Bs. i. 152; ráða-breytni (q.v), change, Þorf. Karl. 370; er þér sá til at staðfesta ráð þitt ok kvangask, Grett. 5 new Ed.; heim skaltu fara, ok una vel við ráð þitt, Nj. 11; ok fór yðvart ráð þá betr fram, 198; áljótr mikill er um ráð konunnar, Ld. 30; þar sem þér hafit allt ráð várt í hendi, 174; kippa undan þeirri stóð er áðr hélt mest upp ráði hennar, Glúm. 341: sómasamligt ráð, Fs. 21; segja at þar liggi honum við náliga allt ráð ok líf, Fms. xi. 101; nema vér kynnim þeim allt várt ráð, 655 xi. 3; at þú þegir skjótt ok fle prir ekki um mitt ráð, Fas. ii. 507; Vali sagði gott frá hans ráði, Band. 4: þú hefir mikit at ráði, 12; hann sagði þá henni hvat títt var um ráð Elisabeth, 625. 85; Jóseph varðveitti ráð Máriu festar-konu sinnar hreinliga, Post.; kona hét Þórdís, et léttari skyldi verða, ok horfði ráð hennar heldr seinliga, ok til mikils háska, Bs. i. 195; gör svá vel ok unn frænda þínum góðs ráðs, a good match, Ld. 198. 3. marriage; láta þat standa fyrir ráðum, Nj. 23; lýkr svá með þeim at ráðin skyldi takask, ok skyldi boð vera at hálfs-mánaðar fresti at Mosfelli, 99; þau ráð tókusk ok fékk Þórðr Ísríðar, Fb. ii. 251; en ef þá takask ráðin eigi. Grág. (Kb.) ii. 32; engi latti ok tókusk ráðin. Fas. ii. 347; hón er kvenna friðust ok með miklu fé, þvi ráði mun ok þér í hendr koma, Fs. 21; ráð hefi ek hugat fyrir þér, þú skalt biðja Kolfinnu, 88; ráð þau skyldu takask at öðru sunni, Eg. 26; þar er Ásgerðr frændkona þin, þar vilda ek hafa fullting þitt at ek næða því ráði 331; hann á dóttur er Ólöf heitir, þar þætti mér vaxa þinn heiðr ef þú fengir þat ráð, Fas. ii. 433; þá vóru skil ð ráð þeirra Sigriðar Stórráðu, Fms. x. 219; þá, reiddisk drottning mjök ... engi ráð vil ek við hann eiga, 285; þat it göfugliga ráð, 324; lézt Sigvaldi nú kominn til ráða við Ástríði, xi. 104; eigi skal faðir neyða dóttur sina til ráða, Grág. i. 307; gipta honum dóttur þina er hann þess ráðs maklegr, Glúm. 360: biskup rauf þau ráð öll sem hann vissi at úlögum ráðin vera, Bs. i. 107. 4. in a pers. sense, a counsellor, a council, Stj. 510; annat várt hit æðsta ráð, Fms. vi. 59; er konungr var á tali við ráð sitt, ix. 279: a senate, þat köllu vér ráð, er lögmaðr ok ráðsmenn sitja á málum manna ok skipa, N.G.L. ii. 244; konungrinn ok hans ráð, Bs. i. 719; konungs ráð, the king's council, 758; Dixin ok öll hennar ráð, D. and all the queen's councils, Fb. i. 92. B. COMPDS: ráðs-andi, a, m. the spirit, of wisdom, Rb 80. ráða-bið, n., in the phrase, göra e-t á ráðabið, provisionally, Germ. vorläufig, Fms. vii. 112. ráða-breytni, n. a change in one's life or condition, Fms. ii. 25, Ld. 164, Fs. 21, 23, 171, Þorf. Karl. 370. ráða-brot, n. pl. plans, a brooding over a thing, Sturl. i. 225. ráða-far, n. marriage, N.G.L. i. 340. ráða-fátt, n. adj. lacking counsel, at one's wit's end. ráða-görð, n. a taking councel, plan, design; Brynjólfr lét ílla yfir þessi ráðagörð, Eg; 24, 765, Fms. vii. 258, Fs. 39, 55; þeir ræddu opt inn ráðagörð sína. Eg. 115; töluðu þau leyniliga r. sína, Nj. 5; hafa áhyggjur ok ráðagörðir, plannings, Fms. i. 84; hann hafði r. fyrir liðinu, Fb. i. 351. ráðagerðar-maðr, m. a man of many devices, a man of good counsel, Fms. i. 127, vii. 326, Orkn. 346. ráða-görstr, adj. superl. the shrewdest of men, Fms. ix. 282, v.l. ráða-hagr, m. a state of life, condition, Ld. 158, Valla L. 206, Grág. i. 332, 379, Fms. v. 321, x. 282, Glúm. 335, Vm. 108: a marriage, wedded life, Fs. 87, Eb. 132, Ld. 18, Fms. ii. 9, Fas. i. 18, passim, ráða-kensl, n. an imputation, charge, as a law term, N.G.L. i. 178. ráða-kona, u, f. a stewardess, Nj. 138. ráðs-kona, u, f. a stewardess, housekeeper, Bs. i. 247, 839, 848, passim. ráða-kostr, m. state, condition, Ld. 6, Eg. 597, Glúm. 349: marriage, Fs. 21. ráða-lauss, adj. 'redeless,' shiftless, helpless, having no resource. Nj. 346, Hom. 153. ráða-leitan, f. 'rede-seeking,' contrivance. ráða-maðr, m. = ráðs-maðr. ráðs-maðr, m. a manager, counsellor, Fms. vii. 139, 194, 259, ix. 239, x. 27, xi. 252, Eg. 118, 202, 271, Orkn. 230. Hkr. i. 19, N.G.L. ii. 244, Stj. 496: a steward, Nj. 138, Sturl. ii. 145, Vm. 55, Dipl. i. 8: a town-counsellor, [cp. Dan. raadmand, Orkn. raddman], D.N. ráðsmanns-dæmi, n. a stewardship. H.E. i. 561. ráðs-mennska, u, f. a stewardship, N.T. ráða-nautr, m. = ráðunautr, Eg. 98. raða-neyti, n. = ráðuneyti, Hkr. ii. 171, Fas. iii. 596. ráða-rúm, n. = ráðrúm, Hom. 85. ráða-skortr, m. lack of shifts or expedients, Fas. ii. 446. ráða-skot, n. resources; lítið r. er til e-s, Fms. iv. 140, xi. 263. ráða-stofnan, f. plans, Ó.H. 33, Ld. 186, Fas. ii. 124. ráða-ætlan, f. a project, design, Hkr. i. 252, Fms. iii. 48. RÁÐA, pres. ræð, ræðr, ræð; pl. ráðum, ráðit, ráða; pret. réð, 2nd pers. rétt, réttu, rhymed with hætta, Fms. vi. (in a verse); mod. réðst, pl. réðu; subj. réði; imper. ráð, ráddú; part. ráðinn; a middle form ráðumk, Hom. 113; a weak pret. indic. réði occurs in the poem Jd. 35 (ótrauðr á haf réði), and in prose, Fms. i. 223, and is freq. in mod. usage (eg réði honum að bíða ... hann réði því ekki): [a word common to all Teut. languages; A.S. ræðan; Old Engl. rede and read; Germ. rathen; Dan. raade; the Goth. has rêdan, but it is rarely used in Ulf.] A. To advise, counsel, with dat. of the thing and acc. of the person; ráða e-m e-t, réðu vinir hans honum þat, at hann berðisk eigi við þik, Nj. 33; réðu honum þat allir at samna liði. Eg. 9; ráða e-m ráð, to give one counsel, Vþm. 1; ráðumk þér, Hm. 113 sqq.; þat ræð ek þér, Sdm. 22 sqq., Nj. 61; makligr ertú þeirra, segir