This is page cv_b0468. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
468 ORÐRÆTT -- ORMR.
429; var lítil o. á fyrst, Nj. 82: var mikil o., Fs. 46; bar saman orðræðu þeirra jarls ok Finnboga, the earl and F. had an interview, Finnb. 268; bað Sighvatr konung eigi reiðask þótt hann talaði bert ok segði orðræðu bónda, Fms. vi. 41; at engi o. væri á gör at þit lifit, 345. orð-rætt, n. part. reported, rumoured, Rd. 286. orð-sending, f. a message, Eg. 9, 35, 37, 97, Fms. i. 53, ii. 90, 324, Nj. 217, Ld. 64, Ó.H. 141, 228, passim. orð-sjúkr, adj. 'word-sick,' touchy, Ísl. ii. 141, Nj. 83. orð-skaup, n. scurrilous language, Hkr. iii. 433, v.l. orð-skár, adj. saucy, Fas. i. 392. orð-skrípi, n. scurrility; mælti hann hin mestu o. (foul language) áðr hann væri hengdr, Fms. vii. 303; en hafa eigi hvert o. (every bad phrase) þat sem fornskáldin nýttu, Skálda 160. orð-skræmi, n. = orðskrípi, Hkr. iii. 130. orð-skrök, n. = orðskrípi, Mork. 81. orð-slunginn, part. cunning in word, Þórð. (1860) 99. orð-slægr, adj. = orðslunginn, Sks. 508. orð-snild or orð-snilli, f. eloquence, Fms. iii. 80, Fb. ii. 147, Edda. orð-snjallr, adj. eloquent, Fms. i. 17, ii. 22, Eg. 107. orð-spakr, adj. wise-spoken, Fms. ii. 138, vii. 102. orð-speki, f. wisdom in words, Edda 110, Vþm. 5. orð-stef, n. notice; hann var hafðr í orðstefi þá er um biskupa skyldu kosningar vera í Vestfirðinga-fjórðungi, i.e. he was one on the list for election, Sturl. i. 63, v.l. orð-stilltr, adj. moderate in one's words, Nj. 219, Sturl. i. 92. orð-stórr, adj. using big words, Fms. xi. 256, 267, Flóv. 26. orð-svinnr, adj. = orðspakr, Fms. v. 332. orð-sæll, adj. enjoying a good reputation, Bs. i. 58, 704, Hd. orð-tak, n. a phrase, expression; þat er o. at sá er tý-hraustr, Edda 16; þvílík orðtök hafa menn mjök til þess at yrkja fólgit, 110; vér skulum hafa allir eitt orðtak (watchword), framm fram Krists-menn! ÓH. 204, Fms. ix. 510. 2. speech, words, a way of speaking, language; þá féllusk öllum Ásum orðtök, words failed them, they were sfruck dumb, Edda 37; þat þykkjumk ek skilja á orðtaki þínu, at ..., Fms. xi. 56; at guðlasta með þínu heiðingligu orðtæki, ii. 130; o. vándra manna, Nj. 83; Gunnarr heyrði öll orðtökin, G. heard all the words they said, 68; um orðtæki manna, Gþl. 192; en þat er yðr er sagt frá orðtökum várum Þrænda, Ó.H. 103; þat var eitt orðtak allra, all said the same, Eg. 282; eiga orðtak við e-n, to have a talk with one, Sturl. ii. 163; var skirt orðtakið ok rómrinn mikill yfir málinu, Fms. viii. 447. orð-tæki, n. = orðtak, Fb. ii. 130, Gþl. 192. orð-vandr, adj. sensitive as to others' words; þarftú eigi svá o. at vera, Glúm. 354: careful as to one's words. orð-varp, n. in orðvarps-maðr, m. a spokesman (in a bad sense), Sks. 436. orð-varr, adj. 'word-wary,' watchful of one's tongue, Fms. vi. 208. orð-víss, adj. 'word-wise,' witty, clever, Eg. 147. ORF, n., also spelt orb, the stock or pole of a scythe, Fms. iii. 206, Fs. 106 (in a verse); orf-hæll, m. the peg or handle by which the orf is held, Safn i. 108; see a drawing in Eggert Itin., tab. viii, fig. 1: poët. orba-stríðir and orf-þægir, m. a mower: freq. in mod. usage, lang-orf, stutt-orf, a long, short stock. ORG, n. a howling, screaming; this word, which is very popular in mod. usage, is not found in old writers; it was prob. in the 14th or 15th century derived from the 'organ' used in churches, -- a dismal testimony to the character of the instrumental music of Icel. at that time. orga, að, to howl, scream; orga og hljóða, freq. in mod. usage. organ, n. [Gr.], an organ; allskonar söngfæri, organ, symphon ..., Fms. vii. 97; eða þá er o. gengr upp ok niðr aptr ok fram um alla gamma, Skálda 172; strengleikum ok organs-söng, 655 xxiv. 2; organ-söng, id. 2. it even occurs in the old poem, -- at leikurum ok trúðum hefi ek þik lítt fregit, hverr er organ (orgari Cod. A, œrgati Cod. B) þeirra Andaðar at húsum Haralds? Fagrsk. 6; and, Bjúgvör ok Listvör sitja í Herðis-dyrum organs stóli á, Sól. 76; for the word in both these references can only be derived from the Greek. COMPDS: organs-list, n. organ-playing, Bs. i. 868. organs-meistari, n. an 'organ-master,' organist, Bs. i. 866. organs-smíð, f. the making an organ, Bs. i. 908. orir, m. an alder, MS. 4. 17. ORKA, að, [qs. vorka, akin to verk, cp. also yrkja; Ulf. waurkjan = GREEK; and the pret. worahto on the Runic stone in Tune; A.S. weorcjan; Engl. work] :-- to work, but only used in a limited sense, for vinna (q.v.) is the general word: to work, perform, be able to do, manage, önnur vann allt þat er hón orkaði, the other worked (vann) all that she could (orkaði), Dropl. 4; ek mun hjálpa þér allt slíkt sem ek orka, Fms. i. 213; ek þarf eigi meira forvirki en þetta lið orkar, Hrafn. 5; móður sína á maðr fyrst fram at færa, en ef hann orkar betr ..., Grág. i. 232; treysta ek á sem ek orkaða, Fms. v. 301; ek orka tólf punda þunga (I can carry twelve pounds weight), en hestr minn berr fjögurra lesta byrði, Bær. 18; svá skal gerða þann garð sem búar sjá at hann má orka á þrem sumrum, Grág. ii. 331. 2. with dat.; þó hyggsk hann einn munu öllu orka, Fms. xi. 267; þótti öllum undr, hverju hann gat orkat, Grett. 125 A; allt þat lið er vápnum mátti orka, Fagrsk. 176; líkneskjum þeim, er ek veit eigi hverju orkat hafa, Fms. ii. 265; skal hann á einum degi kveðja alla, ef því má orka (if he can), Grág. (Kb.) i. 162; hann mátti engu á orka, he could do nothing, Fms. vii. 270; sá er ölverki orkar Ásar, Kormak; orka þrek, Orkn. (in a verse); orkaði hón vel þeim langa veg, she proceeded well on her long journey, Mar. 3. with gen. of the thing; o. e-m e-s, to cause, effect; mér orkar þat margra vandræða, Fs. 21; á skip skal skriðar orka, en skjöld til hlifa, mæki höggs, en mey til kosta, a ship shall be worked for sailing ..., a maid for giving away, Hm. 81; orka e-m frægðar, to give glory to one, Edda (in a verse); hvar skal ek þess orka, Fas. iii. 72; orka e-m til þarfa, to work for one's good, Eg. (in a verse): in the saw, jafnan orkar tvímælis þó hefnt sé, revenge works dissent, Nj. 68; allt orkar tvímælis þá gört er, 139; þetta mun orka tíðinda, this will make a story, Fb. ii. 270 :-- to summon, call upon, orka orða á e-n, to make one speak, accost; þá er menn orkuðu orða á hann, Fms. iv. 165 (ortu orða á hann, from yrkja, Ó.H. l.c.); ef menn tveir eigu land, ok vill annarr-tveggi orka lands-deildar á annan, Grág. ii. 253; en hverr er átt hefir skal orka heimildar á seljanda sinn, shall call on the seller to shew his title, 216; hann orkar á Óla til atkvæðis ok órræða um þetta mál, Fms. xi. 33. II. with prepp.; orkum ekki á þá fyrri, let us not be the first to use force, attack them, Grett. 119 A; þó hann orkaði á jörðina, though he tilled the earth, Ver. 5; var þat þó lengi at eigi orkaði eldr á Þórólf, that the fire could not work, had no effect on Th.'s body, Eb. 316: orka at e-u, to act, proceed with, execute; svá skal þar orka at kaupi ok at sölu sem annars staðar var tínt, Grág. ii. 246; þeir ræða nú um með sér, hversu at skal orka, what is to be done? Ld. 242; orkuðum (aurkoðom Cd.) at auðnu, we tried our fortune, Am. 96; orka til e-s, to prepare, = afla til e-s, orka til veizlu, to give a banquet. Fas. iii. 66 :-- to stride, walk proudly, þeir á jökla orka austr, they strode eastwards on the ice, Skiða R. 53: from the pret. orkaði (arrkaði UNCERTAIN) was afterwards formed another verb arka, to stride (prop. to strive) on one's journey. III. reflex., ekki orkaðisk á, no work was done, Fms. iv. 328, v.l.; honum þótti seint á orkask, vi. 77 :-- at orkask = orka at e-u, hversu hann skyldi at orkask at segja föður sínum þessi tíðendi, xi. 15 :-- fyrir þá skuld, at þau hefði sjálf orkask hugar á (made up their minds) at bæta meinbugi sína, Grett. 162 A; láttu þeygi orkask at vistarinnar, 677. 12; hann orkaðisk (he strove) at forðask rangar hugrenningar, Hom. (St.) 2. part. as subst.; orkandi, the worker, mighty; Guð er alls orkandi, all-powerful, 645. 50; Satan alls ílls orkandi, Niðrst. 7. orka, u, f. work, employment; þá skal hann orku gefa honum sem þrælum sínum, N.G.L. i. 36; ef þræll á orku, 30, Stj. 263; eiga saman verk ok orku, N.G.L. i. 34; móðr af orku, Stj. 160; orka ok erfiði, farit aptr til orku yðvarrar ok byrða, 263; hús eðr smiðju þar sem hann flytr fram orku sína, 22. 2. strength, power for work; orkan þvarr þvíat elli sótti á hendr honum, Ld. 54; fyrir orku sakir, Fas. iii. 223, and so in mod. usage. COMPDS: orku-fátt, n. adj. failing in strength, Fms. iii. 168. orku-lauss, adj. out of work, N.G.L. i. 31: powerless, mod. orku-maðr, m. a working-man, Stj. 232, 273: a strong man. orku-vana, adj. bereft of strength, Fas. iii. 387. Orka-dalr, m. Orkdale, a county in Norway, Fms.: Ork-dælir, m. pl. the men of O. orkn, n., and orkn-selr, m. a kind of seal; see örkn. Orkneyjar, f. pl. the Orkneys, Lat. Orcades, of Gael. origin, for it occurs in Lat. writers before the Scandinavian occupation, Tacitus (Agric.), Pliny, and Juvenal; hence Orkneyingar, m. pl. the men of the Orkneys: Orkneyskr, adj. passim. or-lof, n., orð-lof is a false spelling, [Germ. urlaub; Dan. orlov; Engl. f-urlough] :-- leave; beiða orlofs, Bs. i. 799; hann biðr sér orlofs konung at fara, Eg. 29; ek vil beiðask, herra, at þér gefit mér orlof til Íslands, Nj. 10; utan hans orlofs, without his leave, Landn 149; síðan tekr hann o. af konunginum til brottferðar, Fms. xi. 430, Fas. iii. 586; með orlofi at spyrja, Barl. 14, Sks. 52; hvárt skal ek mæla í orlofi, Eg. 46; með bezta orlofi, Fms. i. 15, passim. 2. in mod. usage, a visit to a friend or relative; thus a person boarded out when visiting his parents is said 'fara í orlof sitt.' COMPDS: orlofs-bréf, n. a writ of permission, authorisation, Bs. i. 799; o. biskups, Dipl. iii. 4. orlofs-laust, adj. without leave, Fms. x. 105, Fas. iii. 579, Bs. i. 631. orlofa, að, to allow, H.E. ii. 75, Bs. ii. 93, 94. orm-fránn, adj. flashing like a snake, of the eye, Sighvat, Jd. orm-garðr, m. a 'snake-pit,' in tales of throwing men into pits full of snakes, Og. 28, Fas. (Ragn. S. ch. 15). orm-gætir, m. rendering of ophiuchus, Rb. (1812) 18. ORMR, m. [Ulf. waurms GREEK; A.S. wyrm; Engl. worm: O.H.G. and Germ. wurm; Dan.-Swed. orm; Lat. vermis; cp. Orms-head in Wales] :-- a snake, serpent, also including 'worms' (cp. maðkr), and even dragons, Hm. 85, Vsp. 44, 50, Gm. 34, Skm. 27, Akv. 31, Am. 22, 55. Fms. vi. 143, Hkr. i. 103, and passim; högg-ormr, a viper; eitr-ormr, the bane of snakes, i.e. the winter time. The abode of the wicked after death was a pit full of snakes (Hver-gelmir, Ná-strönd), Edda, Vsp. 44, which calls to mind the Gehenna in Mark ix. 43, 44, and one of the