This is page cv_b0460. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
460 NÝRA -- NÆR.
vígðr, newly ordained or consecrated, Bs. i. 131, Ld. 230, Fms. ix. 413; ný-andaðr, ný-dáinn, ný-látinn, ný-dauðr, -fallinn, -drepinn, newly dead, Fms. xi. 308, Fas. i. 57, Glúm. 392, Fbr. 115, Mar.; ný-kominn, just come, Orkn. 450, Fms. i. 27, x. 118, Eg. 14; ný-farinn, ný-genginn, ný-sigldr, ný-riðinn, ný-hlaupinn, having newly gone, parted, sailed, ridden away, Landn. 84, Fms. ii. 278, viii. 350; ný-háttaðr, ný-sofnaðr, ný vaknaðr, newly gone to bed, to sleep, just awake, v. 105, Orkn. 212 Fas. ii. 411; ný-staðinn upp, having just risen; ný-seztr, having just sat down; ný-klæddr, just dressed, Hkr. iii. 128; ný-görr, newly made, Sturl. i. 121, Bárð. 168; ný-fenginn just recovered, Fms. x. 387; ný-brotinn, fresh broken, 623. 20; ný-gefinn, newly given, Eg. 174; ný-fundinn, just found, discovered, Stj. 650; ný-tekið, just received, Eg. 478, Fms. vii. 60; ný-misst, ný-tapaðr, newly lost; ný-liðinn, just past, Greg. 82; ný-byrjaðr, just begun; ný-lokinn, ný-endaðr, just finished, just done, Rb. 56; ný-lagðr, new-laid, Bs. i. 346; ný-búinn, just done; ný-mæltr, newly spoken, Fas. iii. 75; ný-tekinn, fresh taken, Eg. 478, Fms. vii. 60; ný-dubbaðr, new-dubbed, Al. 7; ný-nefndr, newly named, Bs. i. 699; ný-spurt, newly heard, Fms. i. 213; ný-orðinn (ný-skeð), having just happened, Bs. i. 469, Fms. viii. 5; ný-ortr, ný-ritaðr, ný-skrifaðr, newly composed, written, Glúm. 384; ný-sagðr, ný-talaðr, newly said, reported, Bs. i. 768; ný-greindr, id., 700; ný-vaxinn, Landn. 190; ný-runninn, ný-sprottinn, newly grown, Str. 49, Stj. 290; ný-bræddr, fresh tarred, Fms. viii. 383, xi. 437; ný-birktr, new-barked, of trees; ný-blæddr, new-bled, Orkn. 460, Symb. 29; ný-klipptr, new-shorn, Mart. 123; ný-markaðr, of sheep, Lv. 48; ný-saumaðr, fresh sewn, Orkn. 182; ný-sopit, having just sipped, Fbr. 214; ný-kefldr, newly gagged, of lambs, Eb. 244; ný-skorinn, new-cut, Eg. 516, Fms. iii. 114; ný-sleginn, new-mown, Str. 45; ný-soðinn, fresh cooked, Fas. ii. 232; ný-bakaðr, new-baked, Stj. 121; ný-þveginn, newly washed; ný-litaðr, fresh dyed, Blas. 45, Bs. i. 446; ný-þaktr, new-thatched, Fms. v. 331; ný-hvattr, new-whetted, Bjarn. 65; ný-karinn, new-polished, Fas. iii. 635; ný-bygðr, new-built; ný-þelaðr, refill nýþelaðr, a carpet with the nap on, i.e. not worn, not threadbare, Dipl. v. 18; ný-leitað, Grett. 111 A; ný-legit, Bs. i. 189; ný-rekit, Hrafn. 8; ný-skilizt, hafði hann nýskilizk við Túnsbergs menn, he had newly parted with them, Fms. viii. 408, v.l. NÝRA, n., pl. nýru, gen. nýrna; [Scot. neirs; Germ. nieren; Dan. nyre; Gr. GREEK] :-- the kidneys, Stj. 310, passim: poët., haf-nýra, a pearl, Lex. Poët. COMPDS: nýrna-mör, m. kidney fat, in beasts. nýrna-verkr, m., medic. 'kidney -work,' pain in the kidneys, Ann. 1426. ný-ráðliga, adv. oddly, queerly, Gísl. 142. ný-ræði, n. pl. new counsel, Hrafnag. 22. NÝSA, t, mod. form hnýsa, see introduction to letter H (B. II. 2. γ); [akin to njósn] :-- to pry, enquire; nýsta ek niðr, Hm. 140; svá nýsisk fróðra hverr fyrr, 7; nýsumk hins, ok hygg at því, Stor. 13: mod. hnýsa, forvitnin holdsins hnýsir þrátt í Herrans leyndar-dóma, Pass. 21. 2. II. reflex., hnýsast í e-ð, to pry into; hnýsast í bréfið, to pry into a letter; hence hnýsinn, adj. curious, in a bad sense; hnýsni, curiosity. ný-smíði, n. 'new smith's work,' the work of a beginner. ný-snævi, n. fresh snow, Eg. 544, Háv. 47. ný-stárligr, adj. (-liga, adv.), new, unusual. NÝTA, t, [njóta], to make use of; ek ætla at þú nýtir eigi boga minn, thou canst not wield my bow, Fms. vii. 120: absol., ok frétti Þorstein, hvárt þá mætti svá nýta, he asked Th. if that would do, Ísl. ii. 207; skulu vér bræðr búnir ok boðnir til slíks sem þér vilit okkr til nýta, Eg. 50; ekki nýtir þú hér af, Edda 32; eigi munu þit lengr nýta hvárt af öðru, enjoy one another, Sturl. i. 96; þau Sigríðr nýttu eigi af samförum, lived unhappily together, 116; vóru þau í Reykjaholti lengstum, þvíat ekki nýtti af henni um samvistir ef þau vóru eigi þar, ii. 48. 2. to eat, consume; þat er rétt at nýta svín, K.Þ.K.; nú nýtir hann sér nyt fjár þess, Grág. i. 428; ef hann nýtir sér fuglinn, ii. 346; nýta fæzlu, Anecd., N.G.L. i. 342. II. metaph. to use, bear, endure; údaunn svá mikill at menn þóttusk varla mega nýta at sitja yfir henni, Bs. i. 178; þóttusk menninir eigi nýta at vera hjá honum, Hom. (St.), of Job; jaxlinn varð svá sárr, at hann þóttisk eigi nýta mega at láta tunguna við koma, Bs. i. 195; ú-nýta, to destroy, N.G.L. i. 342. III. reflex. to avail; þetta má eigi nýtask, Sturl. i. 148; en þetta eitt mál nýttisk (succeeded) þat er í dóm var lagt, 31. β. = nytjask, to yield milk; ok er konur hafa mjólkat, segja þær aldrei jafnílla nýzk (nytjask?) hafa, Ísl. ii. 181. 2. part. nýtandi. fit to be used, Fms. vi. 422, Fb. i. 168: worthy, nýtandi menn = nýtir menn, xi. 80: eatable, N.G.L. i. 341 :-- part. pass., hafið þér enn framar nýttar en gefnar vóru, Fms. x. 7. nýti-ligr, adj. useful, fit to use. nýt-menni, n. a worthy, good man, Ld. 334. nýtr, adj. fit, usable; nýtr dúkr, Pm. 107; sagði fé til þess nýtt, at ..., Ld. 318: able, Str. 68; hefir eigi nýtra dreng fundit, Fms. ii. 23; hinn nýzti maðr, Eg. 141, Ld. 162; enn nýtasti fardrengr, Fms. ii. 23: valid, þá er hvárskis görð nýt, Grág. i. 494; láttú niðr detta, engu er nýtt, 'tis all good for nothing, Fs. 159: neut. as subst., at öngu nýtu, to no use, H.E. i. 243; þær konur er með nýtu hafa verit, who have been good for something, id. ný-tungl, n. the new moon, Lat. novilunium(?), Rb. 18, 20. ný-verk, n. = nýmæli, K.Á. 182. ný-virki, n. marks of new work, of human hands; sá hvergi n. á gólfinu, Grett. 160 A; tráðu niðr taðit, svá at ekki n. sá á, Fms. i. 213. NÆÐI, n. [náð], rest, the being left undisturbed; vera í góðu næði. NÆFR (i.e. nœfr), adj., næfr, næfrt, clever, skilled; hygginn ok næfr um alla hluti, Fms. v. 221; hón var næfr kona ok kunni vel fyrir sér Bs. i. 339; all-næfrir jöfrar, Sighvat; orð-næfr, wordy. NÆFR, f., dat. næfri (Stj. 330), pl. næfrar; [Swed. näfver; Dan. næver] :-- the bark of the birch, used for roofing; þurra skíða ok þakinna næfra, Hm. 59; við ok næfrar ok hálm, Fms. ix. 44; berki ok næfri, Stj. 330; but, berki næfr ok aldini, id.: næfr ok börkr, 77; næfrar skal eigi ljósta til sölu, Gþl. 430; næfrum var þakt um ræfrit, Eg. 90; eldrinn logaði upp í upsina ok svá í næfrina, 238; gengu þá klæði af þeim svá at þeir spenntu næfrum at fótleggjum sér, kölluðu menn þá Birkibeina, Fms. vii. 320. COMPDS: næfra-baggi, a, m. a bag with n., Fms. ii. 59. næfra-kimbull, m. (see kimbull), N.G.L. i. 101. næfra-kolla, u, f. dried bark. næfra-maðr, m. the 'birch-bark man,' a nickname of an outlaw clad in n., Fas. ii. 258. næfra-stúka, u, f. a sleeve of n., Fms. ii. 287. II. poët., hildar næfr, 'war-bark,' i.e. armour, Km.; nykra borgar næfr or hæings hallar næfr = the 'bark of the nick-town' or the salmon hall, i.e. the ice, Lex. Poët.; Sváfnis-sal-næfrar, the roof of the hall of Odin = the shields, Edda (in a verse). næfr-liga, adv. skilfully. nægð, f. plenty, abundance, Stj. 235, freq. in mod. usage. NÆGJA, ð, qs. gnægja (q.v.), [gnógr] :-- to be enough, suffice; sem nægir, Dipl. iv. 2; nægir at þeir trúi því sem trúir Heilög kirkja, H.E. i. 519: with dat., sá hefir nóg sér nægja lætr, a saying; hefir hann alla út lukt svá at mér vel nægir, so that I am quite contented, Dipl. iv. 5; lét Brandr sér vel n. fyrir sik ok sína arfa þeir penningar sem, 12. II. reflex. to suffice; sem nægisk með mjólk ok hunangi, Stj. 259; þóat skírnin nægisk, K.Á. 20; þótti þeim sér ekki nægjask heimrinn, Edda (pref.) nægr, adj. = gnægr, q.v. NÆLA, d, [nál], to stitch. næli, n. [nál], a needle without an eye. næma, d, [nema, námu], to bereave, deprive; næma e-n e-u, fimtán menn fjörvi næmda'k, to bereave of life, Fas. ii. 272 (in a verse); næma aldri, id.; fjörvi næmdu, they took his life, Hlt. (Hkr. i. 173): in the phrase, þat var næmt, it is heard, reported, Fms. vii. 232 (in a verse). næmi, n. docility, quickness to learn, esp. to learn by heart, of youths. næm-leikr, m. = næmi, Sks. 265. NÆMR, adj. [nema], hunted, outcast; næmir hvervetna, Sól. 9 :-- keen, sharp, of a pointed instrument (a needle): contagious, of sickness: touching, hjart-næmr, touching the heart; fast-næmr, firm, 2. quick at learning, esp. of learning by heart, Bs. i. 127; hann er vel næmr, flug-næmr, or treg-næmr, ó-næmr; næmr á kver, nú er eg kominn hér, Stef. Ól. NÆPA, u, f. [A.S. næpe; Engl. -nip in turnip; Lat. napus], a turnip; næpum ok ertrum, H.E. i. 395; næpna-reitr, a turnip-bed, Gþl. 544. NÆR, adv. used both as positive and comparative of ná-, q.v.; superl. næst; mod. usage makes nær the comparative, nærri the positive, cp. fjar, fjarri, firr, which are analogous: [A.S. and Engl. near; Scot. nar; Dan. nær] :-- near: I. as positive, with dat., brautu nær, near the road, Hm. 71; hjarta nær, 94; borgum nær, Sighvat; nær Heiðabý, Fms. vi. 64 (in a verse); vera nær e-u, to be present at; hvergi nær, nowhere near; vóru þá búendr hvergi nær komnir, Ó.H. 210, Eg. 111, Grág. i. 69; nær eða fjarri, nigh or far, Fms. viii. 346 :-- nær aptni, near night, towards night, Hm. 97; nær morni, 100 :-- near, according to, nær ætla ek þat lögum Íra, Ld. 76; er þat nær þínu skapi, Nj. 24. 2. metaph. near, close, sharp; sem þú mátt vánu nær (probably) vita, Sks. 183 B; geta þess sumir til, at þú munir þér þetta eigi nær ætla, folks say that it comes not from thy heart, Fms. xi. 280; Sigurðr þótti nær sér taka þetta bragð, it was cleverly done, vii. 219; cp. taka e-ð nærri sér, to overstrain one's powers; hann hefir tekið nærri sér, ... ok var nær hverjum vænna horfði, it was a drawn game, Nj. 45; e-m verðr nær stýrt, to have a narrow escape, Fms. v. 266; nær meir, more near to, Hom. 159; engi skal nær meir göra en, Gþl. 456. 3. adv. nearly, almost; nær þrjátigi manna, Grett. 95 B; nær tuttugu, Eg. 37; níu hundruð eðr nær því, Fms. i. 109, Rb. 466; nær hundraði vetra, Landn. 322; nær tveggja manns-vaxta, Fas. ii. 508; siðaðr nær betr en, almost better than, Fms. i. 242; nær af öllum löndum, Ld. 28. II. compar. nearer; nær kirkju eða firr, K.Þ.K.; nær vetfangi, Grág. ii. 43; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28: temp., eigi nær vár-þingi en ..., Grág. i. 100; eigi nær páskum en ..., 324: metaph. nearer to, þess firr var er þeir gengu nær, Ld. 322. 2. fitter; væri nær miklu, at ..., Valla L. 218; miklu er þetta nær, en ..., Þórð. 49, Nj. 37; nær er nú aptr at hverfa en fyrr, Fms. vi. 155: in mod. usage, iron., þér er nær at þegja, it will be better for thee to hold thy tongue; þér var nær að vera kyr! B. Adv. and conj. [Dan. naar], when; hafðú njósn af nær þeir koma, Nj. 5; halda vörð á nær tími mundi vera at hitta konung, Eg. 420;