This is page cv_b0268. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
cattle, Þorf. Karl. 376; slíkt er mælt um hjú at öllu, Grág. i. 143; auka hjú sín, 287; þá skulu þeir ala jafnvel sem hjú sín, 445; Hildir ok hjú hans öll, Nj. 158; tók hann við trú ok hjú hans öll, id. The mod. usage distinguishes between hjú, domestics, servants, and hjón, Lat. conjuges: even in sing., dyggt hju, a faithful servant; ódyggt hjú, a faithless servant; öll hjúin á heimilinu, all the servants of the house, etc.; vinnu-hjú, servants; vinnuhjúa-skildagi ( = the 14th of May).
HJÚFA or hjúfra, [Ulf. hiufan = GREEK, Matth. xi. 17, Luke vii. 32; A. S. heofjan; Hel. hiovan; O. H. G. hiufan; and no doubt also Engl. to heave = to pant, breathe with pain, which is not to be confounded with heave = to lift] :-- to pant, heave, Gkv. 1. 1, 2. 11 (obsolete). II. in provincial Icel. to drizzle; and hjúfr-skúrir, f. pl. a drizzling shower, Lex. Poët.
HJÚKA, mod. hjúkra, að, in the phrase, h. at e-m, to nurse, cherish (a baby, a sick person), 623. 36, Fms. ii. 59, Pass. 44. 6, where it rhymes with sjúka; lífinu hjúkrar hönd, 47. 6: reflex., hón hjúkaðisk lítt við þessa fæðu er til var, Fs. 174.
hjúkan and hjúkran, f. a nourishing, nursing, Fms. vii. 444, Háv. 43.
Hjúki, a, m. a mythical name of the man in the moon, Edda 8. hjúka-timbr, m. a nickname, Grett. 20 new Ed. (hjúki, v.l.)
hjúkólfr, m. [the latter part is prob. borrowed from the Engl. club, qs. hjú-kólfr = people's club, and is not to be derived from hjúka] :-- a club-house, inn, Fms. ix. 453, Sturl. ii. 124: metaph., Bs. i. 137.
HJÚN and hjón, n. = hjú: I. usually in pl., man and wife, Rm. passim; skylt er hvárt hjóna at færa annat fram á fé sínu, ef annat hjóna fær gæzlu-sótt, ef því hjóna batnar heilsa, Grág. i. 287; ok eru þau tvau ein hjún (þau tuau hjúna, v.l.), N. G. L. i. 340; annat-tveggja hjóna, Grág. i. 212; um hjón tvau erlendis, id.; Höskuldr bað hana vinna þeim hjónum, Ld. 34; skamliga stöndum vit nökvið hjún, Sks. 504 (Adam and Eve): in the saying, hús skal hjóna (dat.) fá, i.e. there must be a house for a wedded pair, first a house then a household, Bs. i. 60. COMPDs: hjóna-band, n. matrimony, H. E. i. 453, 463, passim in mod. usage. hjóna-hatr, n. disagreement between married people, 655 xxi. 3. hjóna-ligr, adj. connubial, H. E. i. 475. hjóna-rúm, n. = hjónasæng. hjóna-rýgr, m. = hjónahatr. hjóna-samband, n., -samvist, f. living together in wedlock, H. E. i. 458, Gþl. 230. hjóna-skilnaðr, m. a divorce, Gþl. 224, Grág. i. 325. hjóna-sæng, f. a conjugal bed. hjóna-vígsla, u, f. a wedding (in church), H. E. i. 474. hjúna-lag, n. = hjónaband, N. G. L. i. 340, 350, H. E. ii. 75. II. domestics, household people; Hallr ok hjún hans, Hallr spurði hjún sín hversu þeim þóknaðisk athæfi Kristinna manna, en þau létu vel yfir, Hallr var skírðr ok hjún hans öll, Bs. i. 12; at hjón mín hafi hart, svelta hjón sín, Band. 38; var hann nú í Hólmi ok hjón hans (Ed. kona wrongly), Bjarn. 39; hjónin (the servants) heituðusk við at hlaupa í brott, þá líkar hjónum vel, 27; Þórð ok hjón hans öll, Landn. 134; búandinn ok ::ll hjúnin, Edda 28; hann ok hjún hans öll, Eb. 108 new Ed., Skálda 163; ek em kona Njáls ok ræð ek eigi síðr hjón en hann, Nj. 54; þenna aptan enn sama mælti Bergþóra til hjóna sinna, 196; Njáll réð honum hjón öll, 151; hann hafði ekki fleiri hjón en þrjú, Fbr. 35: sing., réðsk hann þá þar at hjóni (hjóna?). then he took service there, Nj. 57. COMPDS: hjóna-lið, n. household folk, Grág. i. 154. hjóna-tak, n. a hiring of servants, Nj. 104. hjóna-tal, n. a tale or number of servants, N. G. L. i. 349, Gþl. 358. hjóna-val, n. a choice of servants, Fas. ii. 351. hjúna-fóstr, n., -fæzla, u, f., -framfærsla, u, f. the maintenance of a household, Gþl. 351.
hjún-margr, adj. having many servants, Ld. 124.
hjúpa, að, to shroud (a corpse), Fas. i. 456.
HJÚPR, m., older form júpr, Fms. x. 415, [a word of for. origin, cp. Germ. joppe, Fr. jupe] :-- a doublet, Fr. pourpoint; hafði rauðan hjúp yrir brynju, Fms. vii. 55, 56, viii. 404; silki-h., a silk doublet; skinn-h., q.v. II. in mod. usage freq. in metaph. = dress, clothing.
hjúp-roði, a, m. [from A. S. heope, Engl. heps or hips, Dan. hyben], a hectic red colour caused by blood between the skin and flesh, Fél. ix. 223; -- so called from the colour of these berries.
hjú-skapr (hjún-skapr, MS. 671. 6, Gþl. 230, N. G. L. i. 150, 151, 376), m. matrimony, Grág. i. 287, Sturl. ii. 128, Barl. 158: = hjúskaparfar, þyrmask frá hjúnskap, N. G. L. i. 376, Str. 10, 19. COMPDS: hjúskapar-band, n. the bond of matrimony, K. Á. 16, H. E. i. 523. hjúskapar-far, n. the 'knowing' one's wife, cohabitation; eiga h. við konu sína, Fas. i. 250, Fms. ii. 73, Mar. 10. hjúskapar-mál, n. pl. cases referring to marriage, H. E. i. 458, Bs. i. 718. hjúskapar-ráð, n. pl. the contracting of matrimony, K. Þ. K. 164. hjúskapar-samlag, n. wedlock, Stj. 426. hjúskapar-slit, n. a divorce, N. G. L. i. 151.
HJÖRÐ, f., gen. hjarðar, dat. hjörðu, pl. hjarðir, [Ulf. hairda = GREEK, GREEK; A. S. heord; Engl. herd; O. H. G. herta; Germ. heerde; Swed.-Dan. hjord] :-- a herd, flock, Hm. 20, 70, Hým. 17 (of oxen), Gþl. 400, Fms. vii. 54, N. G. L. i. 146, Fb. i. 151, Þorf. Karl. 376; gæta hjarðar, to tend flocks, Stj. 460, 462, passim: eccl., Guðs h., Hom. 85, Mar., Post. COMPDS: hjarðar-hundr, m. a herdsman's dog, Fms. i. 152. hjarðar-sveinn, m. a herd-boy, Fas. i. 518, Stj. 464. hjarðar-tröð, f. a sheep-fold, Magn. 494: in local names, Hjarðar-holt, Hjarðar-dalr, Hjarðar-nes, Landn.
HJÖRR, m., gen. hjarar and hjörs, dat. hjörvi, dat. pl. hjörum, Hm. 159, Hkv. 2. 22; gen. pl. hjörva; nom. pl. does not occur; [Ulf. hairus = GREEK; A. S. heor; Hel. heru] :-- poët. a sword, Vsp. 55, Ls. 49, 50: a battle is called hjör-dómr, -drífa, -dynr, -él, -flaug, -fundr, -galdr, -göll, -gráp, -gráð, -hríð, -leikr, -mót, -regn, -róg, -rödd, -senna, -sálmr, -skúr, -stefna, -veðr, -þeyr, -þing, -þrima; a warrior, hjör-drótt, -drífr, -gæðir, -lundr, -meiðr, -móði, -njörðr, -njótr, -runnr; and adjectively, hjör-djarfr, etc.; the blood, hjör-dögg, -lögr; a shield, hjör-vangr, -laut, -þilja: from some of these compds it appears that 'hjör' was also used as a kind of missile; in adjectives, hjör-undaðr, part. wounded by a sword; hjör-klufðr, part. cleft by a sword: in poetry the head is called hjörr Heimdala, the sword of H., Landn. 231 (in a verse). II. in pr. names; of men, Hjörr; and in compds, Hjör-leifr: of women, Hjör-dís.
HJÖRTR, m., gen. hjartar, mod. hjörts, dat. hirti, acc. pl. hjörtu, mod. hirti; [A. S. heort; Engl. hart; O. H. G. hiruz; Germ. hirsch; Dan. hjort; Lat. cervus] :-- a hart, stag, Gm., Sól., Nj. 143, K. Þ. K. 132, Edda 11, Fas. i. 205, Pr. 410, passim: hjartar-horn, n. a hart's horn, Edda 23, Str. 3, Sól. 78: metaph. in the phrase, ríða á hirti, to be of importance; hvé mjök þat er kallat at á hirti ríði, hversu til fátækra manna var gjört í þessu lífi, Bs. i. 104, ( = ríða á miklu.) II. a pr. name, Landn.
HLAÐ, n. [North. E. lad; cp. hlaða], a pile, stack ( = hlaði), N. G. L. i. 136, 257. 2. a barn ( = hlaða), N. G. L. i. 137: but in Icel. usually, 3. the pavement or court-yard in front of a homestead, Nj. 197, Ísl. ii. 204, 252, Bs. i. 66, Sturl. iii. 141, 279.
HLAÐ, n. [this word is freq. used in poems and in pr. names of the heathen time, and although it is aspirated (as shewn by allit. in verses) and has a final ð, yet it may be derived, prob. through A. S., from Lat. laqueus; Ital. lazio; old Fr. lacs; Span, lazo; Engl. lace] :-- lace, lace-work; feldr búinn hlöðum, a laced cloak, Fas. ii. 70; kyrtill hlaði búinn, O. H. L. 2 and passim; it is also used of bracelets worn on the arms, so in Bjarn. (in a verse), cp. the compd hlað-hönd. From wearing lace and bracelets a woman is in poetry called hlað-grund, hlað-nipt, hlað-norn, hlað-guðr; a distinction is made between gull-hlað, gold lace, which was worn round the head, esp. by ladies, but also by men, Orkn. 280 old Ed., Fms. ii. 264, iv. 72, vii. 34, and silki-hlað, silk lace, a ribbon :-- hlað belongs also to a priestly dress, Vm. 31, 38, 77, Dipl. iii. 4.
HLAÐA, hlóð, hlóðu, hlaðit, [Ulf. hlaþan = GREEK, 2 Tim. iii. 6; A. S., O. H. G., and Hel. hladan; Engl. load, lade; Germ. laden] :-- to load, esp. to lade a ship; hlaða skip, Nj. 19; hlóðu skipit með hveiti ok hunangi, Eg. 69; skip hlaðit kvikfé, Landn. 194; hlóð hann skip sitt af korni ok malti, Fms. iv. 358, Höfuðl. 1; kistur hlaðnar af gulli, chests laden with gold, Fms. xi. 85; hlaðinn íþróttum, Fær. 157. II. to build up, Lat. struere: 1. prop. to pile; hlaða korni í hjálma eðr hlöður, O. H. L. 30; skera ok h., to cut and stack (corn), Gþl. 406: to pile up, h. köst, Orkn. 112; þeir sá hlaðit skíðum, logs piled up or stacked, Fs. 42; settu hann þar niðr ok hlóðu at grjóti; h. valköstu, O. H. L. 302 (in a verse); reynt mun slíkt verða hvárr grjóti hleðr at höfði öðrum, Nj. 141; má þat eigi víst vita hvárr hellum hleðr at höfði öðrum, Þórð. 36 new Ed. 2. to build; Kormakr hlóð vegg ok barði með hnyðju, Korm. 60, Jb. 212; þeir hlóðu þar varða er blótið hafði verit, Landn. 28, Gísl. 60; hlaða vita, Orkn. 242, v.l.; var hón (the bridge) með lím hlaðin, Karl. 410; hlóð ek lof köst, Ad.; hlaðinn steinum, Hdl. 10. III. to fell, lay prostrate, slay, with dat.; gátu þeir hlaðit honum um síðir ok bundu hann, Grett. 118 new Ed.; drífa þá til verkmenn ok gátu hlaðit erninum, Bs. i. 350; fékk hann hlaðit selinum, Bjarn. 31 (MS.); þeir bera vápn á Finnana ok fá hlaðit þeim, Fms. i. 10: freq. in poetry, Ísl. ii. 268 (in a verse), Orkn. 366, Hkr. i. 131, Eb. 208; frá ek hann at hlœði (subj.) Arnmóði, Jd. 29. 2. naut., h. seglum, to take in sail; nú sigldu þeir at hömrum nokkurum, hlóðu seglum við mikinn háska, Korm. 168; hlóðu þeir þá seglunum sem tíðast, Fms. viii. 134, x. 347, Hkr. i. 333, 336, Sæm. 112 (prose), Sól. 77. IV. reflex., hlaðask at e-m, or til e-s, to pile oneself on, i.e. to throng, crowd, mob one; þeir hlóðusk á hann margir ok báru at honum fjöturinn, Fb. i. 564; vér viljum eigi at fjölmenni hlaðisk at (throng to see) er vér erum afklæddir svá gamlir, Fms. ii. 152, v.l.; ok laðask (sic) allir til Broddhelga, Vápn. 19 :-- also, hlaðask á mara bógu, to mount a horse, Gh. 7.
B. [hlað, lace], hlaða spjöldum (cp. mod. spjalda-vefnaðr), to lace, embroider, Gkv. 2. 26.
hlaða, u, f. [Old Engl. lathe in Chaucer, still used in North. E.; Dan. lade] :-- a store-house, barn (also, hey-h., bygg-h., korn-h.), Eg. 235, Grág. ii. 286, Dropl. 18, Eb. 190, 318, Rm. 19, Rd. 284, 285, Glúm. 357, Ó. H. 30, Sturl. i. 95; hlöðu dyrr, Grett. 112, Ísl. ii. 69; hlöðu-kálfr, for the pun see Glúm. 359; hlöðu vindauga, Sturl. ii. 43; bók-hlaða, a library, (mod.)
hlað-beðr, m. a bed or pillow with lace-work, Fas. i. 427.
hlað-berg, n. a projecting pier, a rock where a ship is laden, D. N. iv. 180; cp. the mod. phrase, hafa e-ð á hraðbergi (sic), qs. hlaðbergi, to have a thing ready at hand, Lat. in promptu.
Hlað-búð, n., see búð, Sturl. ii. 82, Nj. 223.