This is page cv_b0267. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
hjálm-angr, -grand, -gagarr, -gríðr, -reyr, -skass, -svell, are called the bane, ogre, etc. of the helm: battle is hjálm-drífa, -grap, -hríð, -rödd, -skúr, -þrima, the storm, gale of the helm: a warrior is hjálm-lestir, -njótr, -njörðungr, -rækjandi, -stafr, -stýrandi, -týr, -þollr, -þróttr: it appears in adjectives, hjálm-faldinn, helm-hooded; hjálm-göfugr, -prýddr, -samr, -tamiðr, decked with, wearing a helm, Lex. Poët. 3. metaph. and mythol.; huliðs-hjálmr, a 'hiding-helm,' cap of darkness, Germ. tarn-kappe, which in the popular tales makes the wearer invisible, in Alm. the clouds are so called; ægis-hjálmr (ýgrs-h.), cp. the GREEK of the Greek, helm of terror, properly used of serpents, Sæm. 13 (prose), Edda 73, Fas. i. 175: in the phrase, bera ægishjálm yfir e-m, to bear the ægis over or before another, i.e. to hold him in awe and submission, Fm. 16, 17, Ld. 130, Fms. viii. 101, Fas. i. 162, Sd. 155, Hrafn. 19, cp. Ad. 4: in mod. usage, hafa ægis-hjálm í augum, to have an ægis in one's eyes, i.e. a magical overawing power of eye; cp. hjalm = horror, Ivar Aasen: in pr. names, Hjálmr, Hjálmarr, Hjálm-geirr, Hjálm-grímr, Hjálm-gunnarr, Hjálm-týr, Hjálmr-gerðr, not freq., Landn., Fbr. iii, Edda; suffixed in Vil-hjálmr, William. II. of helmet-shaped things: 1. a rick of barley, hay, or the like (bygg-h., hey-h., korn-h., q.v.); hlaða korni í hjálma, Ó. H. 30, Stj. 413, N. G. L. ii. 358: also a hay-house, barn, hjálma ok hús, i. 38; cp. hjálm-hús. 2. kerta-hjálmr, ljósa-h., a chandelier.
hjálm-ræða, u, f. pales or fences for hay-ricks (?), N. G. L. i. 38, (Gþl. 346) -- nú skal hann eigi grafa upp hjálmræðr eptir fardaga, höggva má hann fyrir ofan jörð ek færa í brott.
hjálm-röðull, m. -- hjálmbarð, Höfuðl.
hjálmun-völr, m. = hjálmvölr, Orkn. 8, Fms. i. 212 (v.l.), vii. 47, x. 267, Sks. 479.
hjálm-vitr, f., qs. hjálmvættr, a 'helm-wight,' a Valkyria, Hkv. 1. 53.
hjálm-völr, m. a 'helm-wand,' 'helm-handle,' the tiller of a helm, Orkn. 152, Korm. 230, Fms. i. 212.
hjálm-þornaðr, part., of corn dried and stacked, Sighvat.
hjálp, f. (hjólp with umlaut, Fms. x. 397, 404), help (esp. in old writers in a stronger sense, saving, help, healing, see hjálpa), Clem. 58, Fms. vi. 106, Fb. i. 337, passim; so in Hm. 147; biðja e-n hjálpar, 200; veita e-m hjálpir, Rd. 309; hjálpar drykkr, a healing draught, Mar.: in plur., Fms. ii. 227, Og. 1: eccl. help, salvation, D. I. i. 231; hjálp ok heilsa, Fb. i. 404, Bs. i. 199; sálu-hjálp, 'soul's-help,' salvation: in mod. usage, help in a general sense. COMPDS: hjálpar-fúss, adj. willing to help. hjálpar-gata, u, f. a way to help, Fms. i. 142. hjálpar-hönd, f. a helping hand; með hjálparhendi, Stj. 202; rétta e-m hjálparhönd, to reach one a helping hand. hjálpar-lauss, adj. helpless. hjálpar-leysi, n. helplessness. hjálpar-maðr, m. a helper in need, Stj. 448, Orkn. 460: one wanting help, Fms. vii. 33. hjálpar-ráð, n. helping advice, Fb. i. 404: eccl. help, salvation, Nú kom heiðinna hjálpar-ráð, Hólabók 1. hjálps-maðr, m. = hjálparmaðr, Sks. 451 B, Barl. 100, 207.
HJÁLPA (prop. hjalpa); in old usage strong; pres. helpr, pl. hjálpa; pret. halp or hjalp (as in mod. Dan.), N. G. L. i. 303, Fms. viii. 129, 306; holp and hjalp, ix. 288; pl. hulpu; subj. hylpi, Bs. i. 703; helpi, Fms. x. 368; imperat. hjálp, Sighvat and Arnór; part. hólpinn: in mod. usage weak (að) and of the 1st conjugation, as it also occurs in old writers, hjálpaðu, Fms. vii. 290, and Mork. l.c.; hjálpa (imperat.), Stj. 122; hjálpaðr (part.), id.; hjálpat, Fs. 92: in mod. usage hólpinn still remains as an adjective, cp. Engl. holpen: [Ulf. hilpan = GREEK; A. S. helpan; Engl. help; O. H. G. helfan; Germ. helfen; Dan. hjælpe; Swed. hjelpa]: I. to help, in old writers always denoting to save, save another's life, but in mod. usage to help in a general sense, with dat.; ok hjalp þeim þat mjök Birkibeinum, at svá var myrkt at þeir kendusk eigi, Fms. viii. 306; kirkjur vóru allar læstar ok hjalp þeim þat ekki, 129; taka fæzlu ok drykk ok hjálpa (infin.) svá yðrum líkama, x. 368; muntú bæði þér í því ok svá mörgum öðrum h., 392; ok svá ef nokkurr helpr þér, xi. 192; en hinn er má, ok vill eigi h. hinum nánustum frændum, Fb. i. 438; hann halp með því lífi sínu at sinni, Hkr. iii. 323 (but hjalpaði, Mork. and Fms. vii, l.c.); ok hjálpuðu svá lífi sínu, Fms. vii. 290 (hulpu, Hkr. iii. 420, l.c.); sá hólp (helped) Inga konungi er hann svamm yfir ána Níð, Fms. ix. 288 (hjalp, v.l.); ef maðr stelr mat ok helpr svá lífi fyrir hungrs sakir, N. G. L. ii. 168 (Js. 128); hjálpa (imperat.) nú lífi þínu, Stj. 122; but hjálp þú, Sighvat in Fms. v. 177 (in a verse), Edda i. 318, Gísl. (in a verse); Guð hjálpi mér en fyrirgefi yðr, Nj. 170; konungrinn sjálfr hafði hjálpat þeim, Fs. 92; en hón helpi svá lífi sínu með einu epli, Fms. x. 368: in the oath, svá hjálpi mér Freyr ok Njörðr ok hinn Almáttki Áss, Landn. 335, whence the Christian 'so help me God;' svá hjálpi þer hollar vættir, Og. 10; ok helpr honum eigi sá lengr enn it fyrsta alþingi, Grág. i. 380; enda helpr honum þat ekki, 91: of midwifery, to heal, skal sú kona vitni um bera er hjalp henni, at barnit var dautt alit, N. G. L. i. 303; vittu ef þú hjálpir, Og. 5: in mod. usage to help, hann minnist miskunnar og hjálpar á fætr sínum þjón Israel, Luke i. 54, passim. 2. adding prep. við; hón bað konung hjálpa við konungs-syni þessum, Fms. i. 81, Bs. i. 349; hét hann á menn sína at hlaupa til ok h. við hofinu (of a house burning), Ísl. ii. 410; en þat þér h. (heal) mun við sökum ok sorgum, Hm. 147. II. reflex. to be saved; þá munu vér hjálpask allir saman, Fms. v. 59; þeirra er hjálpask í dómi, Eluc. 37; sálir hjálpisk, H. E. i. 257; þú vilt at allir hjálpisk, Barl. 100; Davíð flýði ok gat hólpit sér, Stj. 469. 2. part. pass. hólpinn, 'holpen,' saved, safe; ef þú mátt út komask þá ertú hólpinn, Hom. 120; en Bjarni hefir sik í skóginn ok er nú hólpinn fyrir Þorkatli, Vápn. 25; hann skal vera hólpinn á dóma-degi, Karl. 342; eru þeir þá hólpnir ef þeir fá hann, Fs. 66; væntu þeir at þeir mundi hólpnir verða ef flóð yrði eigi meira en Nóa-flóð, Rb. 402; eigi er þér at hólpnara þó at þú sért hjá mér, Grett. 130; heill ok hjálpaðr, safe and sound, Stj. 122.
hjálpandi, part. a helper, saviour, Greg. 33.
hjálpari, a, m. a helper, saviour, Fms. i. 77, x. 224 (of Christ), Stj. 50, 241, Mar. 5.
hjálp-lauss, adj. helpless, Rd. 308.
hjálp-leysi, n. helplessness, Barl. 147.
hjálpr, m. = hjálpari, N. G. L. i. 317: hjálps-maðr, m. = hjálparmaðr.
hjálp-ráð, n. help, salvation, Stj. 233, 240, Fms. x. 238 (means of saving); mín augu hafa séð þitt hjálpráð, Luke ii. 30.
hjálp-reip, n. a saving rope, Edda (Gl.); en ef h. brestr, gjaldi tvær örtogar, N. G. L. ii. 283: the hjálpreip perhaps resembled the GREEK in Acts xxvii. 17.
hjálp-ríkr, adj. rich, mighty in help, Bs. i. (in a verse).
hjálp-ræði, n. = hjálpráð, 655 xv. A. 1; biðja e-n hjálpræða, Fms. ii. 132: helping advice (healing), vi. 198; með dýrð ok hjálpræðum, with glory and help, x. 338.
hjálp-samliga, adv. helpfully, Str. 65, Stj. 23.
hjálp-samligr, adj. helpful, salutary, Stj. 54, H. E. ii. 164, Magn. 492, Bs. ii. 156, Fms. v. 224.
hjálp-samr, adj. helping, helpful.
hjálp-semi, f. helpfulness.
hjálp-vænligr, adj. (-liga, adv.), salutary, promising help. Fms. xi. 334. Bs. i. 648, Fb. i. 510.
hjálp-vænn, adj. = hjálpvænligr, Bs. i. 202.
hjálp-vættr, f. = bjargvættr, Gullk. C.
hjá-máll, adj. speaking-beside the mark, absurd, Skálda 164.
hjá-róma, adj. singing out of tune.
hjá-ræna, u, f. a queer, odd fellow; hann pr mesta h. COMPDS: hjárænu-legr, adj. strange, beside oneself. hjárænu-skapr, m.
hjá-seta, u, f. sitting by sheep, watching or tending sheep (from sitja hjá), Piltr og Stúlka 12.
hjá-staða, u, f. a standing by, assistance, Fms. iii. 187, 190, Fas. iii. 548.
hjá-staurr, m. a supporting stake, prop, Gþl. 380.
hjá-stigr, m. a by-path, Þorst. Síðu H. 10.
hjá-stoð, n. [Germ. bei-stand], help, assistance.
hjá-stælt, n. adj. a kind of metre, the intercalary sentence (stál) being placed at the end of the verse, Edda (Ht.)
hjá-trú, f. 'by-faith,' superstition, (mod.)
hjá-tækr, adj. missing one's hold, Nj. 263.
hjá-vera, u, f. a being by or near, pretence, H. E. i. 420, Stj. 219.
hjá-verandi, part. being present, Skálda 202.
hjá-verk, n. by-work; göra e-ð í hjáverkum, to do a thing in one's spare time.
hjá-vist, f. presence, Bs. i. 351, Barl. 158.
HJÓL, n., a contr. form from hvel, q.v.; hjól rhymes with stól, Hkr. iii. 238 in a verse at the beginning of the 12th century; [Swed. and Dan. hjul] :-- a wheel, Sks. 412; vagnar á hjólum, Fms. vi. 145, Stj. 71, 288; vagna-hjól, 287; brjóta í hjóli, to break on the wheel, Fms. xi. 372, Skálda 204 (in a verse); á hverfanda hjóli, on a rolling wheel, Grett. 97 new Ed. (Hm. 83, hvel); leika á hjólum, to turn upon wheels, metaph. of a shifting or sanguine character, hann leikr allr á hjólum: so in the saying, valt er hamingu-hjólið.
hjól-börur, f. pl. wheel-barrows.
hjól-nöf, f. the nave of a wheel, Lex. Poët.
hjól-vagn, m. a wheel-cart, cart on wheels, Fms. vi. 145.
hjól-vakr, adj. running softly as a wheel, of a pony.
hjól-viljugr, adj. easy as a wheel, of a pony.
HJÓM, n. [cp. Ulf. hjuhma = GREEK; akin to hé- in hégámi], any froth-like substance, e.g. the frothy film of half-thawed ice and water.
hjón, see hjún.
hjóna, n. = hjón or hjú; this form seems to be a nom. sing., and not gen. pl., in N. G. L. i. 340 (v.l.), Grág. i. 212, 287, Am. 94, Bs. i. 60, and perh. in Nj. 57; for the references see hjún below.
HJÚ, n. [for the etymology see híbýli, p. 265; the fundamental notion is family, house] I. man and wife; hve þik hétu hjú, how did thy parents call thee? Fsm. 46; hjú görðu hvílu, Am. 9; er vér heil hjú heima várum, Vkv. 14; bæði hjú, man and wife, Pd. 5, 56; ef hjú skiljask (are divorced), Grág. i. 239; ef frændsemi eða sifjar koma upp með hjúm, 378; þau hjú (Herod and his queen) ollu lífláti Joans Baptizta, Ver. 40. II. the domestics, family, household: mér ok mínum hjúm, Glúm. (in a verse), Grág. i. 473; lét Koðran þá skíra sik ok hjú hans öll nema Ormr son hans, Bs. i. 5; hjú ok hjörð, house-people and