This is page cv_b0254. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
254 HÉLA -- HELGA.
hendr ok þykkir eigi betra líf en hel, without caring for his life, Ísl. ii. 368; mér er verra líf en hel, Stj. 495; bíða heljar, to bide for death, Stor. 24; nema þeim liggi við hel eða húsgangr, N. G. L. i. 54; þat er vant at sjá, félagsmaðr, hvárt fyrr kemr, hel eðr langframi, Orkn. 466. 2. abverb. phrases, α. til heljar, to death; hafðr til heljar, put to death, Grág. i. 34; drepa mann til heljar, 161; bíta e-u til heljar, N. G. L. i. 341; svelta til heljar, to starve to death, Bret. 8; færa e-n til heljar, to slay one, Fms. vi. 166. β. í hel, to death (Dan. i hjel); sofa í hel, to sleep oneself to death, Rb. 356; vella möðkum í hel, 414; berja grjóti í hel, to stone to death, Landn. 236, Eb. 98, Ld. 152, Gísl. 118; berja e-n í hel, Fms. v. 181; drepa e-n í hel, Hbl. 27, Am. 38. III. the ogress Hel, the Proserpine of Scandin. mythol., Edda 18, 37-39, Gm. 31, Vtkv. 3; með Helju, id.; bjóða Helju útlausn, etc., id.; haldi Hel því er hefir, Edda 38 (in a verse): Hel was represented as of a black, livid hue, whence the phrase, blár sem Hel, black as Hel, Nj. 177; blár sem Hel ok digr sem naut, Eb. 314: Heljar-skinn, n. 'Hel-skin,' Black-skin; hann lézk eigi slík Heljarskinn séð hafa, Landn. 121; also as a nickname, id. The inmates of Hel (ghosts called up from below) were supposed to be endowed with a supernatural strength, whence the phrases, heljar-afl, n. strength of Hel, gigantic strength; tók hann þá á sínu heljarafli, Od. ix. 538 (GREEK): heljar-karl, m. a 'hell-carle,' a person of gigantic strength, Fb. i. 212: heljar-maðr, m. (heljar-menni, n.), a man of Hel, like heljar-karl, Ld. 160; er þat jafnan reynt, at heljarmaðrinn er harðr við at eiga, Al. 109; Oddr kvað eigi hógligt við heljarmann þann, en við fjölkyngi móður hans, Fs. 32; ok er íllt at fásk við heljarmanninn, Grett. 134; görðu eigi þat at hætta þér einn undir vápn heljarmannsins, Þorst. S. St. 52; hann er h. ok ván at íllt hljótisk af, Fs. 36; ekki mun heljarmaðr þessi láta hér við lenda, Od. xxii. 70: Heljar-sinnar, m. pl. the champions of Hel, demons, ghosts, Edda (Sksm.) 41; salir Heljar, the halls of Hel, Vsp. 35: cp. also Heljar-grind, f. the gates of Hel; Heljar-meyjar, f. pl. the maids of Hel; Heljar-reip, n. the ropes of Hel, Sól. 37-39; Heljar-rann, n. the hall of Hel, Vtkv. 6; Heljar-diskr, m. the dish of Hel, Edda (Gl.), Sturl. (in a verse); Heljar-epli, n., Ísl. ii. 351 (in a verse); Heljar-askr, m. the ash of Hel, Sturl. (in a verse), cp. Vsp. 2. HÉLA, u, f. [Lat. gelu], hoar frost, rime, Hkv. 2. 42, Edda 85, Stj. 292, Barl. 198. COMPDS: hélu-fall, n. a fall of rime, Gísl. 67. hélu-frost, n. a rime frost. hélu-kaldr, adj. rime cold, Sks. 41. hélu-skúr, f. a rime shower, Stj. 292. hélu-þoka, u, f. a rime fog, mist, Sturl. i. 179. héla, d, to be covered with rime, Edda 3; hlýr hélir, Lex. Poët.: part. héldr, icy, poët. epithet of ships, the sea; héldir húfar, hélt haf, Lex. Poët. hel-blár, adj. black as death, Fas. iii. 653. Hel-blindi, a, m. a name of Odin, Edda. HELDR, adv. compar.; superl. HELZT; [Goth. haldis; Dan. heller; Swed. hellre, heller: only Scandin., not being found in the Teut. dialects.] A. COMPAR., I. more, rather: 1. with the particle en (an), rather ..., than; hann var heldr ljótr an góligr, Eluc. 55; kjós hann heldr til en frá, Bs. i. 480; umbeygilega hljóðs-grein heldr en hvassa, Skálda 182; með margföldu atkvæði heldr en einföldu, Sks. 311; hygg ek at heldr hafi hann helvíti en þessi maðr, Fms. vii. 118; vill hón at honum sé eigi frá vísat ... heldr en þeir gefi upp borgina, Fms. i. 157: with a comparative, less than, more than; er þeim sé eigi minni kunnleikr á heldr en nábúum, Grág. ii. 343; bað hann skipa eptir konung-legri miskunn meirr, heldr en eptir hóflausri reiði Amans, Sks. 467. 2. hvart-heldr ..., eða, either ..., or; whether ..., or ...; hvárt sem þat yrði heldr kú ildi eðr vaðmál, Dipl. iv. 13; en nú vitum vér eigi hvárt heldr er, ... eða muntú ..., now we know not which is the case, whether ... or ..., Fms. i. 33: eða being understood, Gunnlaugi kveðsk vel líka hvárt at heldr er, G. said he should be well pleased whatsoever was done, Ísl. ii. 267. 3. at heldr, not merely ..., but rather, all the more, or after a negative, any more; at heldr tveimr, at ek munda gjarna veita yðr öllum, not merely for two, but I would gladly yield it to you all, Nj. 117; ok þótti ekki hans hefnt at heldr, þótt (the more, though) þetta væri at gört, Ísl. ii. 273; en eigi er at heldr hefnt göfugra frænda várra, Fms. viii. 136, Hm. 95; ok at heldr þótt (even though) þeir væri frjálsir menn, þá væri þeir þó (yet) óbóta-menn, Eg. 737. II. intens. very; systur fríða heldr, a very pretty sister, Hom. 115; heldr hljóðr, heldr fámálugr, Fms. xi. 78; var brúðrin döpr heldr, Nj. 11; þaer vóru málgar ok heldr íllorðar, 66; heldr ertú fámennr, Glúm. 377; tala heldr harðfarliga, Eb. 256; konungr var h. úkátr, Eg. 44; mér er heldr kalt, I am very cold, Orkn. (in a verse); þat mun mál manna, at görð sjá sé heldr skökk, Eg. 738; Þorólfr fýsti heldr uppgöngu, Eg. 242; var þá svá komit deginum, at heldr tók út eyktina, that the hour of eykt was just passing, Fb. i. 192. III. but, on the contrary, Germ. aber, vielmehr, esp. after a negative; eru þat ekki engla nöfn? answer, heldr (no, but) kenningar-nöfn, Eluc. 12; eigi mælir hann svá ..., heldr (but), 40 :-- eigi, ... nema enn heldr, but on the contrary, Stj. 409, 412, 428, 442; hann rak eigi erendi bróður síns, heldr bað hann þeirrar konu sér til handa, Fms. vii. 103; at hyggjandi sinni skylit maðr hræsinn vera, heldr gætinn at geði, Hm. 6; ekki er þat, heldr vill faðir þinn, at ..., Glúm. 379; láta þeir sér þat eigi einhlítt, heldr hafa þeir tekið ..., Ó. H. 32; hæfir þat ekki, ... heldr er yðr þat sæmd, at ..., Fagrsk. ch. 16; með lítilli gleði, heldr með miklu angri, Barl. 144. β. but, Lat. sed, at; Rútr mun ámæla þér í öngu, heldr mun hann biðja at allir geymi þín sem bezt, Nj. 14; eru þeir eigi einir saman í ráða-görð sinni, heldr hafa þeir með sér marga vitra menn, Sks. 313: very freq. in mod. usage, but, þar er hvorki kafald né vetrar-ríki né steypi-regn, heldr ..., Od. ix; öngvar hafa þeir ráðs-samkomur eða lög, heldr búa þeir í víðum hellrum, 112; ekki hafa hjarðmenn þar yfirför, eða akryrkju-menn, heldr er eyin ávalt óbygð af mönnum, 123; ekki bjuggu Lótofagar bana-ráð mönnum mínum, heldr ..., 92; hann vildi ekki aptr snúa ... heldr vildu þeir eptir verða, 95; hann var hið mesta tröll, og ekki menskum manni líkr, heldr skógþöktum tindi hárra fjalla, 191; grát eigi lengr svo ákafliga, freista heldr (but try) ..., Od. iv. 544. IV. with adverbs; ekki heldr, neither; ekki allnærri, og ekki h. mjög langt undan landi, Od. ix. 117; né heldr, nor either; ekki er þar heldr umgangr af veiði-mönnum, neither is there ..., 120; hvorki gróðr-setja þeir nokkra plantan með höndum sínum né heldr (neither) plægja jörðina, 108: ekki ... auk heldr, not to speak of, still less, far less; hann vill ekki ljá mér það, auk heldr gefa, he will not lend it to me, far less give it: hitt-þó-heldr, rather the contrary! proncd. hitt-ó-heldr! ironically, e.g. tarna er fallegt, hittó-heldr, how fine, or rather the contrary! i.e. what a shame! with adverb. datives, öngu heldr, no more; öllu heldr, miklu heldr, much sooner. B. SUPERL., I. soonest; hefi ek þat helzt í hug mér, Nj. 21; kunnu þeir þat helzt at segja til Ástríðar, at ..., Fms. i. 68; þeir þykkjask nú helzt menn, Nj. 66: most, nú er þetta fylskni helzt, 133; sem ek veit sannast ok réttast ok helzt at lögum, Grág. i. 75. 2. freq. in mod. usage, soonest, best, most, Germ. am liebsten, am besten; eg vildi það helzt, það væri helzt reynanda. II. with adverbs; einkum helzt, especially; þeir er Guði þjóna einkum helzt, 625. 165; hóti helzt, nökkvi helzt; þeir áttu hóti helzt sér nokkura kosti í fémunum, Ísl. ii. 134; ok þat hefir hann nökkvi helzt, er Búi mælir fyrir honum, Fms. xi. 78; þá hafði nú helzt nökkut munr á fengizt, Edda 32; allra h., above all; allra helzt í lögum, Skálda 162; hvar helzt, wheresoever, Hom. III. helzti or hölzti, with an adjective, very much, very, often with the notion of far too; hölzti varr, Fms. viii. 91; hölzti nær oss! Eb. 133; hölzti vaskligir, Al. 37; hann létzk við hölzti mikinn hraustleik, 41; ok kvað Guðrúnu hölzti gott at vefja honum at höfði sér, Ld. 188, cp. Fms. ii. 255; helzti fáráðir, Fær. 37; helzti lengi (far too long) hefir svá farit, Fms. vi. 393; þér sitið heima ok látið vænliga, ok eruð æ hölzti margir, Ld. 216; Þórólfr kvað þræl þann helzti auðgan, Eb. 154; hölzti miklir úgæfu-menn, Nj. 191; hölzti höfum vér verit auðtrygg, Fas. i. 531; þyki mér nú sú ræða helzti löng orðin, Sks. 352; ok er þér hvárr-tveggi helzti góðr, Fms. i. 75; kvað konung hölzti lengi þar hafa kropit um lyng, Hkr. iii. 376. heldri, adj. compar. the better; and helztr, superl. the best, foremost; í heldra lagi, in high degree, Fms. ix. 262, Alex. 92; í heldrum lögum, id., Fas. iii. 551; þykkir mönnum sá helztr kostr, the best choice, Hkr. ii. 76; finnsk mér þat ráð helzt til ..., the best step to be taken methinks is ..., Fb. i. 83; beztrar vináttu ok helztrar, of the best friendship and truest, Bs. i. 708; er einn hefir verit helztr lendra manna í Noregi, Eb. 334: in mod. usage, heldra fólk, heldri menn, better sort of people, gentle folk, opp. to almúgi; heldri manna börn, and the like: helztu menn, the best men. helfingr or helfningr, m., D. N.; vide helmingr. Hel-fíkr, m. = helgráðr, Fas. i. 385. helft, f. [hálfr], a half, D. N., Landn. 218, v.l. (paper MS.), freq. in mod. usage: behalf, H. E. ii. 41. hel-fúss, adj. eager for death, Akv. 43. hel-för, f. 'Hel-faring,' death, burial, Blas. 44. HELGA, að, hælga, a Norse form, Bret. 34, 96, [heilagr], to make holy, hallow, sanctify: I. a law term, to appropriate land or the like, by performing some sacred rites: komit hefi ek nú eldi á Þverárland ok er helgat landit Einari syni mínum, Glúm. 391; hann skaut yfir ana með tundr-öru ok helgaði sér svá landit fyrir vestan, Landn. 193; hann gerði eld mikinn við hvern vatns-ós ok helgaði sér svá allt hérað, 207; svá helguðu þeir sér allan Öxarfjörð, 234 (interesting): to adjudicate to one, hét hann því at h. Þór allt landnám sitt ok kenna við hann, Landn. 97; hann görði þar hof mikit ok helgaði Þór (dat.), id.; Ásbjörn helgaði landnám sitt Þór ok kallaði Þórs-mörk, 280: hence in mod. usage, helga sér e-ð, to prove a thing to be one's own, make one's right to a thing good, e.g. hann skal hafa það ef hann getr helgað sér það, he shall have it if he can prove it to be his, e.g. M. N. er fundinn, ... réttr eigandi má helga sér og vitja, Þjóðólfr, passim of property lost and found. β. helga sik, to clear oneself of a charge; þóat hinn helgi sik með heimiliskviðar-vitni, N. G. L. ii. 69. γ. helga þing, h. leið to proclaim solemnly the sanctity of a meeting, fixing the pale or bounds (þinghelgi, q.v.); goði sá er þinghelgi á, hann skal þar þing helga enn fyrsta aptan, Grág. i. 100; með þessum orðum ok þingmörkum helguðu langfeðgar hans alþingi, Landn. (App.) 335; Glúmr átti ok at helga haustþing, Glúm.