This is page cv_b0248. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
248 HEIÐRLIGR -- HEILL.
heiðr-ligr, adj. (-liga, adv.), honourable, befitting, Stj., Mar., H. E. passim, Fs. 5. heiðr-samligr, adj., (-]lga, adv.), = heiðrligr, Stj. passim. heið-skírr, adj. bright, cloudless, of the sky, = heiðríkr; h. veðr, Stj. 17; h. himinn, Art.; í heiðskíru, in bright weather, Bret. 46. heið-vanr, adj. epithet of a tree, shady (?), Vsp. heið-verða, ð, [heið, f.], to honour, Hom. 160: this and the following three words are derived from heið, f., q. v. heið-verði (heið-virði), n. honour; dýrð ok h., Hom. 157, 160. heið-verðliga (mod. heið-virðiliga), adv. respectfully, Hom. 150. heið-viðri, n. bright weather, Nj. 143, Fms. iv. 246, ix. 482, xi. 132. heið-virðiligr and heið-virðr, adj. honourable, worthy. heið-þornir, m., poet, the sk y, Edda (Gl.) heigull, in. a kind of onion growing on the thatches of houses, Norse takl'óg, Björn. II. metaph. a laggard. heiguls-ligr, adj., heiguls-skapr, m. heikil-nef, n. ' hook-nose' (?), a nickname, Fms., Fb, iii. heila, að, to make whole; h. e-m skaða sinn, to make good one's scathe, N. G. L. i. 387. heilag-leikr, m. holiness, Fms. x. 319, xi. 207, Bs. passim. heilag-liga, adv. bolily, inviolably, 623. 53, Magn. 480, passim. heilag-ligr, adj. 'holy-like, ' holy, Bs. i. passim, Hkr. ii. 338. HEILAGR, adj., usually contracted before a vowel, whereby the root vowel becomes short, thus helgan, helgir, helgum, helgar, and the definite helgi, helga; but also uncontractcd, esp. in mod. usage, heilagir, heilagan, heilögum, definite heilagi; [Ulf. seems not to have known the word, and renders ayios etc. by veihs; so also in Dan. and Swed. local names, holy places and temples are marked by a prefixed or suffixed vi-, e. g. Vi-borg, Odens-e ( -- Öðins-vé): heilagr is derived in a metaph. sense from heill, whole, and is consequently not so old as the primitive ve, veihs; soA. S. hâlag; Engl. holy; Hel. belag; Germ, heilig; Dan. hellig; Swed. helig] : I. holy in heathen usage, helgar kindir, holy beings, Vsp. I; liar baðmr heilagr, 19, v. 1.; heilög goð, holy gods; ginnheilög goð, Vsp.; heilakt land, Gm. 4; heilög (grind) fyrir helgum dyrum, 22; heilög vötn, 29, Hkv. 2. i; heilög fjöll (hélugV), Fm. 26; helgu fulli, the holy toast of Odin, i. e. son^, poetry, Edda (in a verse); af helgu skutli, from the holy table, Haustl. 4; þat vatn er svá heilakt, at..., Edda II; brunnr mjök heilagr, 10: in local names, þat fjall kallaði hann Helga-fell, Holy-fell, Eb. 10; at þeir görði loud sin helgari en aðrar jarðir, 20; ok kallar þá jörð nú eigi helgari en aðra, 24 :-- heilagir fiskar (mod. heilag-fiski), a halibut, Dan. helle-jlynder, Bs. i. 365. 2. as a law term (and this is no doubt the original sense of the word), inviolable, onewhose person is sacred, who cannot be slain with impunity, esp. within certain boundaries; hann (fjorbaugs- maðr, q. v.) skal heilagr vera at þeirn heimilum ok í öiskots-helgi við á alla vega, etc., Grág. i. 89; hann er heilagr á þeirri götu ok í örskots-helgi við þá götu, 132; hann verðr eigi heilagr ef eigi var sagt til heiniilis hans at féráns-dómi, ok eigi verðr hann heilagr ef eigi gelzk fé þat er þar skyldi gjaldask, 133; hann er jamheilagr a götu er hann ferr til skips, 90, vide b. f). ch. 33 sqq.; falla óheilagr, to fall un- holy, to be slain as an outlaw for whom no weregild was to be paid, Grág. and Sagas passim, cp. the interesting passages in Landn. 5. ch. 4, Sturl. i. ch. 14; frið-heilagr, 'peace-holy, ' protected, a term for birds and animals protected by law; úheilagr, outlawed, exlex: closely akin are the above phrases, in which heilagr is used as an epithet of places, h. land, fjöll, etc. II. eccl. holy, Lat. sanctus, Bs. passim, N. T., hymns, sermons, etc.; Heilagr Audi, the Holy Ghost; helgir dagar, holy days; lialda lieilagt, vide halda; helgir domar, holy relics; but helgi- doinr, halidotn, sanctuarium; heilog orð, holy words; helgir siðir, holy rites; helgar bækr, holy books; helgar tíðir, h or ae canonicae; helgir menu, saints of the Roman church; Heilagir ="A7ioi, i. e. Christians, N. T. 2. of special feasts, Helga Vika, the Holy Week, the week after Whitsuntide, Dipl. iii. to; Nóttin Helga, the Holy Night, cp. Germ. Weihnachten; Helgi bórs-dagr, Holy Thursday, Fms. ix. heilan, f. healing, Fms. v. 217. heil-brigði, f. [bragð], health, freq. in mod. usage. heil-brigðr, adj. hale, healthy, Fas. iii. 319, 644, freq. in mod. usage. heil-brjóstaðr, adj. 'hale-breasted, ' sincere, Fas. i. 23. heild, f. wholeness, totality, (mod.) heil-eygr, adj. 'hale-eyed, ' Nj. 165, Grág. 1. 433, Fms. v. 143, Bs. i-376. heil-fættr, adj. 'hale-legged' sound, Grett. 83. heil-hjartaðr, adj. 'hale-hearted, ' sincere, Sks. 90, v. 1. heil-hugaðr, adj. 'hale-minded, ' sincere, Sks. 90, Fagrsk. 14. heil-hugi, a, m. sincerity; heilhuga ráð, Fms. vii. 319; heilhuga friðr, Orkn. 2. a. sincere person; þetta Jíkaði Magnúsi jarli sem full- komnum heilhuga, Orkn. 162; þvíat hann er heilhugi, Fms. v. 32; nú skal af sliku marka hversu mikill h. hann var, Sks. 730. heil-hugliga, adv. sincerely, Barl. 10, Str. 87. HEILI, a, m. the brain, Gm. 40, Edda 6, Hkr. i. 42, Grág. it. 11, Nj. 114, Fbr. 137, passim. COMPDS: heila-brot, n. beating the brain, (mod.) heila-bxi, n. the cerebellum, (mod.) heila-böst, n. pl., medic, the brain membrane; fyrir framan ok aptan h., denoting the fore- head and occipict, N. G. L. i. 172; þá er maðr heilundi er kora (a probe) kennir inn til heilabasta, Grág. ii. 91. heila-köst, n. pl. = heilabrot. heilindi, n. health, Hm. 67 (heilyndi), Hom. 149, 160, K. b. K., Grág. i. 278, ii. 134. COMPDS: heilindis-far, n. state of health, Mar. 125. heilindis-kveðja, u, f. a wishing one health, Stj. 482, Karl. 93, v. 1.; van-heilindi, bad health, illness. heilindr, adj. wholesome; votii hrein ok heilcnd, Stj. 609; værir þú heilendr sem Moyses, Eluc. 49. heili-vágr, m. healing liquor, balm, Trist. HEILL, n. and f. [Dan. held] , good luck; the gender of this word varies. A. Neut., which seems to be the older gender, an omen, auspice, foreboding; hver'ro bözt heill (pl.), which are the best auspices? the answer, mörg eru góð heill. there are many good auspices, Skv. 2. 19, 20, cp. 22; giptusamlegt heill, a favourable omen, Al. 13; the neut., which is obsolete elsewhere, has remained in the phrases, góðu heilli (bonoaiigurio), illu heilli (mala augurio), in a good, evil hour; illu heilli bauð ek þér barnfóstr, Ísl. ii. 141; illu heilli vartii skapað, Hom. 153; illu heilli höfu ver her dvalizt, Nj. 241; fórtn fá heilli heiinan, with small luck, Ó. H 107; verstu heilli, Heir. 4; góðu heilli, in a good hour, Fms. ix. 236, x. 18 (in a verse): talismans, of hidden magical runes written on ' gumna heilujm' (on talismans?), Sdm. 16. B. Fern, good luck, happiness: 1. plur., with the notion of being the gift of auspices or of an oracle, esp. in pl., so that the gender is dubious; fékk Ingólfr at blóti miklu ok leitaði sér heilla urn ibrlog sin, Landn. 33; skal bórólfr biota ok leita heilla þeim bræðrum, Eg. 257; hefir þessi flokkr leitað sér heilla at tilvisan fjölkunnigra manna, at þeir skyldi urn nætr berjask, Fms. vii. 296; Hallsteinn skaut setstokkum fyrir borð í hafi til heilla sér eptir fornum sið, Fs. 123, Landn. 34; pa skaut Steinþórr spjóti at fornum sið til heilla súr yfir flokk Snorra. Eb. 228 (an old heathen rite); þótti þat líkast til langlífis ok heilla, 126 new Ed.; ok var brugðit heillnm sverðsins, the spell of the sword was broken, Korm. 84; áttú, Sigtnundr, af þeim hring heillir at taka, Fair. 103. 2. esp. (also in pl.) with the personal notion of a good spirit or angel, cp. haniingja; eigi veil ek hvárt vit eigum heill sainan, i. e. if we shall have luck together, of two persons having one life and one heart, Nj. 3; þótti stór heill til hans horfit hafa, Fs. 194; Leifr kvað hann cnn mundu mestri heill styra af þeim frændum, Fb. i. 538; hann bað þeim heill duga, he wished them good speed, Gullþ. J4; fær þú braut bii þitt ok vestr ytir Lagar- fljót, bar er heill þín oil, Hrafn. I; heillum horiinn, /or saken by luck, Grett. 150. 3. sayings, illt er fyrir heill at hrapa, V i s ill to rush on and leave one's good luck behind, Skv. 2. 25; hátíðir eru til heilla beztar (mod. hátíð er til heilla bezt), denoting that high feasts ought to be chosen for momentous affairs, Ld. 176 (of one being christened at Yule time); fall er farar-heill, a fall is a good omen (in departing), Fms. vi. 414: the phrase, vera e-m lítil heilla-þúfa, to be a stumbling-block to one, the metaphor prob. taken from the popular lore as to mounds with hidden hoards, ek heft orðit lítil heilla þúfa um at þreifa flestuin mönnum, Grett. 143. 4. in mod. usage as a term of endearment, heillin, heillin min, dear! my dear! the address of a husband to his wife; the bride asks, hverjum ætlarðú at bjóða í veizluna okkar, hjartaft mitt ? the bridegroom answers, eg veil það mi ekki, heillin min ! Ísl. bjóðs. i. 243; getrþu ekki gefið manninum hressingu, heillin ? Hrolfr. 8; hann (our son) er svo kargr, heillin min ! hann nennir ekki neitt að eera, látum við strákinn stúdiera, Grönd. 72; cp. Bb. 3. 21 -- htin (the wife) kyssir og með klappi segir, konidú bk-ssaðr, heillin mín ! -- heillin góð ! is in many Icel. houses the address of the servants to the mistress: æ! hvernig getið þór nú farið að tala, heillin góð ? Piltr og Stúlka, 36; sælir og blessaðir, Auðun miun ! sælar og blessaðar, heillin góð ! Hrólfr. 6. COMPDS: heilla- brigði, n. pl. a turn of luck, Fs. 151. heilla-drjugr, ad] , fortunate, Grett. 150. heilla-lauss, adj. luckless. heilla-leysi, n. ill luck, Nj. 206. heilla-maor, m. a lucky man. beilla-ráð, n. good advice or a l wc ky deed, Sks. 670, Fms. ii. 208. h. cilla-vænligr, adj. (-liga, adv.), hopeful, promising, Grett. 93 A. h. eilla-vœnn, adj. promising, Fms. xi. 235: mann-heill, orð-heill, q. v. HEILL, adj. [Ulf. hail s = vyiTjS, vyiaivajv, xai~P6' etc.; A. S. h('il; Engl. ha/7 and hale are of Scandinavian origin, whole of Saxon; (). H. G. heil; lost in mod. Germ.; Dan. heel; Swed. h í l] :-- u'bole: I. hale, soiind; ilia heill, in ill health, Hm. 68; heilir hildar til, heilir hildi fra, fara þeir heilir hvaðan, h n le, unscathed, 157; heilar hendr, Gkv. 3. 10; heilar sjónir, hale eyes, Lex. Poët.; spurdi borsteinn hvernig þar væri heilt, hann sagði at þar var vel heilt, Tb. asked how they were in health, and he said that they were ivell, Eg. 743; heilir, opp. to sárir, Am. 56; heilan (unbroken), Hvm. 29; heill hjúlmstofn, h a l f skull, 31; hvergi var heilt hold á líkarn hans, 623. 44; græða at heilu, to cure so as to be hale and well, 655 xi. 3; Önundr var svá frøkinn maðr at fair stóðu?k honutn þótt heilir væri, thai few men were a match for him, though they were hale and sound, Grett. 87; sjórinn var hvergi heill, the sea was nowhere hale, i. e. the waves rose high, Vígl. 22; silki-ræma heil ok li-siikuð, Fms. iv. 110. 2. healed, of wounds, illness, in gen. pl.; verða heill sára sínna, Eg. 35; Helga dóttir bónda var þú á fouun ok heil mcina sinna, 586; ok