This is page bt_d0030. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
30 Á-GOTENNESS -- Á-HELPAN
á-gotenness. Add :-- Ágotenes suffusio, Kent. Gl. 904. Mýnes blódes ágotenys, Shrn. 96, 33. For ágotennysse þínes blódes, Hml. Th. i. 594, 17. Mid teára ágotennysse cum lacrymarum effusione, Ll. Th. ii. 136, 20: Lch. iii. 428, 11. á-grafan. Add: I. to engrave, emboss, inscribe:--Se engel ágróf mid his fingre ródetácn UNCERTAIN on ðám stánum, Hml. Th. i. 466, 13. Ágróf se mon on æ-acute;renum brede drýcræftæs word, Shrn. 141, 15. Þás race on ánum leádenum tabulan mid stafon UNCERTAIN hí ágrófon, Hml. S. 23, 343. Wæs his anlícnys on (þám feó) ágrafen, 660. Ágraben caelatum, Wrt. Voc. ii. 103, 40. Ágrafen, 14, 6. Ágrafen, ástemped celatum, i. pictum, 130, 57. Ágrafen ceác expolita pelvis, Germ. 403, 16. Hyre ágrafenan beáh, Cht. Th. 533, 32. Ágrafene anagliva, Wrt. Voc. ii. 4, 55. Ágrafenum fatum, Hml. A. 92, 16. II. to grave, carve; sculpere:--Onlícnessa þe fullfremedlíce ne beóð ágrafene (sculpta), Gr. D. 283, 24. Ágrafene ðurh manna handa, Hml. Th. i. 424, 10. Ágotene oððe ágrafene, Hml. S. 4, 136. [Goth. us-graban to dig out: O. H. Ger. ar-graban caelare, sculpere.] a-grafenlíce, an; n. Substitute: á-grafenlic; adj. Graven, sculptured. á-grápian; p. ode To handle, grasp:--Búton mín líchama beó on þínum bendum genyrwod and fram ðínum cwellerum on þínum copsum ágrápod unless my body in thy fetters be handled (tormented) by thy executioners, Hml. S. 8, 121. [O. H. Ger. ar-greifón, palpare, pertractare.] á-grétan; p. te To attack:--Ágroette hine se diówl elisit illum daemonium, Lk. L. R. 9, 42. á-grimetian; p. ode: -grimettan; p. te To rage, be furious:--Se ealda feónd ágrimetede (-grymetode, v. l.) and hine gebealh antiquus hostis infremuit, Gr. D. 211, 22. Se fæder ágrimette pater infremuit, 238, 21. á-grísan. Add:--Ondræ-acute;de man dómdæg and for helle ágríse, Wlfst. 75, 6. Ágrýse, 179, 16. v. a-grise in N. E. D. a-grýndan; &c. l. á-gryndan; p. de. agu. Add: [Cf. O. H. Ger. agalstra, agaza pica.] Agustus. Add to II: gen. Agustes:--In Agustes mónþe mense Augusta, Nar. 6, 8: Lch. i. 70, 7. á-gyltan. Add: (1) absolute:--Oft ágyltað (offendunt) ðá hláf&dash-uncertain;ordas, and ðá menn wuniað on Godes hyldo, Past. 321, 2. Þeáh hwá ágylte, Ll. Th. i. 376, 15: Ors. 6, 11; S. 266, 10. Wið ðára ágyltendra unðeáwas contra delinquentium vitia, Past. 107, 10. (2) with means or manner of sin given:--Wé ágyltaþ þurh feówer þing (thought, word, deed, will), Bl. H. 35, 13. Hwæ-acute;r ágylte hé æ-acute;fre on his gegerelan?, 167, 34. (2a) with acc.:-- Þæt (what) wé mid gitsigendum eágum ágylton, Hml. Th. i. 68, 26. (3) with object against which sin is done:-- Swá swá wé forgyfað ðám þe wið ús ágyltað, 258, 23. Gif neáhgebür wið óðerne ágilte qui irrogaverit maculam cuilibet civium suorum, Lev. 24, 19. Hé ágylt hæfde ongeán Godes bebod, Hml. S. 12, 22. (4) combining (2) and (3):--Sume men on lytlum ðingum wið God ágylton, Hml. Th. ii. 396, 34. á-gylting, e; f. Sin, fault, offence:--Ágyltinges úsra ondetnisse reatus nostri confessio, Rtl. 18, 9. Forgefnisse synna &l-bar; UNCERTAIN ágyltingo indulgentiam culparum, 23, 15. á-gytan. v. á-gitan. á-habban. Add: I. to restrain:--þ-bar; hí hí from wífum áhæfden, Bd. 1, 27; S. 496, 5. þ-bar; hí áhabban hí fram swylcum unrihtum, 491, 24. Heó sceolde hí áhabban fram Godes húses ingange, 493, 15: 489, 17. Fram ingange is tó áhabbanne ab ingressu abstinendum est, 495, 20. Hine fram þám síðfæte áhæbbende, Hml. S. 23 b, 161. II. to support (cf. O. H. Ger. ant-habén suspendere, sustinere):--Áhæfd (anhaebd, -hæbd) suspensus, Txts. 99, 1947. á-haccian; p. ode To peck out:--Fugelas þára martyra eágan út áhaccedon, Hml. S. 23, 78. á-hafenness. Add: v. up-áhafenness. á-hálsian; p. ode To implore:-- Áhálsian obsecrare, R. Ben. I. 15, 3. á-hangian; p. ode To hang (intrans.):--Án of ðæ-acute;m ðá ðe áhongadon (pendebant), Lk. L. 23, 39. á-hátan; p. -hét To call, name:--Wæs áhéten dicebatur (Barabbas), Mt. L. 27, 16. á-hátian; p. ode To become hot:--Áhátode concaluit, exardescit, Wrt. Voc. ii. 136, 44. Áhátode heorte mín concaluit cor meum, Ps. L. 38, 4. Sé cymð of þám swíðe ácólodan magan oþþe of þám tó swíðe áhátodan, Lch. ii. 60, 19. [O. H. Ger. ar-heizén incalescere, exardescere.] á-healdan to hold:--Hál from suæ-acute; hwælc unhæ-acute;lo uére áhaldan sanus a quocumque languore tenebatur, Ju. L. 5, 4. á-heardian. Add: I. physical:--Twæ-acute;gen healfa hláfas ic bróhte ... ádruwodon hí swá swá stán and áheardodon, Hml. S. 23 b, 520. Seó hýd ne mihte áheardian, 35, 162: Lch. ii. 250, 4. Hire wæs áweaxen swá áheardod hýd (obdurata cutis) swylce olfendan, Gr. D. 287, 4. Tácn áheardodre lifre, Lch. ii. 204, 4. Gif hwylcum men æ-acute;dran UNCERTAIN áheardode sýn, i. 196, 5. II. figurative. (l) of persons, (a) to prove stern, inflexible:--þám mannum hé sceal dón synna forgifenysse þe hé gesihð þæt beóð onbryrde ðurh Godes gife, and þám hé sceal áheardian þe náne behreówsunge nabbað heora misdæ-acute;da, Hml. Th. i. 234, 4. (b) to become hard, not to yield:--Éstfulle heortan áheardiað on stánes gecynde ongeán costnungum, Hml. Th. ii. 56, 9. (c) to harden, become impervious to good:--Ðá ðe suá áheardigað ðæt hí yfel for nánum ege ne forlæ-acute;tað qui sic in iniquitate duruerunt ut neque per flagella corrigantur, Past. 175, 23. Ðá ðe beóð áheardode on un&dash-uncertain;ryhtwísnesse, 263, 4. Eówre heortan áheardode siondon, H. R. 7, 19. (d) to become inured:--Áheardode hæerescit (lautomiae liminibus), An. Ox. 4641. (2) of things, to be rigid, be insisted upon, not to be relaxed:--Gif þæs ealdres cwide þurhwunað and his gebod áheardað si in sua sententia prioris imperium perduraverit, R. Ben. 128, 17. [O. H. Ger. ar-hartén.] v. á-hirdan, -hyrdan (not -hyrdian). á-heardung. Add:--Áheardung ðæs magan, Lch. ii. 198, 12: 204, 5. Be ðæ-acute;re lifre áheardunge, 200, 19. á-heáwan. Add:--Se hálga wolde áheáwan æ-acute;nne pínbeám ... Ðá hæ-acute;ðenan áheówon þæt treów þæt hit sáh tó ðám hálgan were, Hml. Th. ii. 508, 22-34. Ic him hét þá honda of áheáwan, Nar. 17, 1. Áheáwen cesa, i. abscisa, occisa, Wrt. Voc. ii. 131, 2. Áhæ-acute;wenum absciso, An. Ox. 1552. Of áheáwenum ðý heáfde Pendan desecto capite, Bd. 3, 24; S. 557, 15. Ðá ðornas beóð áheáwene. Past. 411, 17. á-hebban. Add: A. as a strong verb. I. literal, (1) to raise from a lower to a higher position:-- Heora næ-acute;nig þá bæ-acute;re ne áhóf. Bl. H. 153. 3. Þá áhóf Drihten hié up, 157, 21. Áhóf Paulus up his heáfod, 187, 35. Hét Benedictus eft áhebban þæt elefæt (pick up the vessel), Hml, Th. ii. 178, 31. (2) to place above:--Wæs se Hálga Gást áhafen ofer þá leorneras. Bl. H. 135, 3. Ðá niétenu UNCERTAIN beóð hwæthwugununges from eorðan áhafen (-hæfen, Hatt. MS. ), Past. 154, 16. (3) to lift, carry. remove:--Hwá áhefeþ hí heonon quis eos hine levat?, Gr. D. 208, 24. Nis nánum UNCERTAIN men cúð hwider hyre líchama áhafen sý, Hml. Th. i. 440, 20. Wæs of róde áhafen rodera Wealdend, El. 482. (4) to raise, erect, build:--Se cásere hét áhebban æ-acute;nne wáh, Hml. S. 35, 335. II. figurative, (1) implying attempt, attack:--Gif se mon áhefþ his handa tó ælmesdæ-acute;dum, Bl. H. 37, 24. Syððan hé wæ-acute;pen áhóf wið hetendum, El. 17. Up áhef (ahefe. Ps. Srt. Spl.) þíne handa leva manus tuas, Ps. L. 73, 3. (2) of hostile action or feeling:--Hí gewinn up áhófon, Chr. 1094; P. 230, 3. Hié wið Godes bearne níð áhófon, El. 838. Ongan winn up áhebban wið heofnes wealdend raised war against heaven's ruler, Gen. 259. (3) to remove:--Hé ðám menn undeádlicnysse onweg áhóf immortalitatem homini abstulit, Bd. 1, 27; S. 493, 7. (4) to bear, support:--Se maga and se unmaga ne magon ná gelíce byrðene áhebban, Ll. Th. i. 328, 17. Þá þe þá yldo nabbað þ-bar; hig þ-bar; fæsten áhebban magon, ii. 436, 10. (5) to uphold:--Hé bið up áhafen sublevabitur, Kent. Gl. 1069. (6) to give rise to, cause, raise a laugh:--Ýdelu UNCERTAIN word þá þe unnytte hleahtor up áhebben, Ll. Th. ii. 416, 35. (7) to raise to a higher position, to elevate:--Tó ðý þæt hé wæ-acute;re on mæ-acute;rlicum cynesetle áhafen, Hml. Th. i. 82, 24. Hé wæs tó his cinestóle áhofen, Chr. 795; P. 57, 19. Hé wæs tó þám swýðe up áhafen swylce hé weólde þæs cynges and ealles Englalandes, 1052; P. 176, 22. Hwí sind gé áhafene ofer Drihtenes folc cur elevamini super populum Domini?, Num. 16, 3. (8) to give higher worth or value to, to exalt:--Up áhef hig extolle eos, Ps. L. fol. 195 b, 23. Æ-acute;lc man sceal his gódan dæ-acute;da áhebban, gif hé sceal gód and medeme weorþan, Bl. H. 129, 35. (9) expressing pride, elation, to exalt (in a bad sense), puff up:--Wálá wá þ-bar; æ-acute;nig man sceolde módigan swá, hine sylf upp áhebban and ofer ealle men tellan, Chr. 1086; P. 221, 20. Ne wæs hé on oferhygd áhafen, Bl. H. 215, 32. Up áhafen arrogans, Kent. Gl. 796. Áhofyn, Ps. Spl. C. 130, 1. (10) referring to sound, to lift the voice, raise a song:--Hí song áhebbað, Ph. 540. Þá áhóf Petrus his stefne and wæs cweþende, Bl. H. 145, 16. Þá reordade ríce þeóden, wæ-acute;rfæst cyning word áhóf, An. 416. ludéa cynn wið Godes bearne áhóf hearmcwide, 560. We on bence beót áhófon, By. 213. Wearð hreám áhafen, 106. B. as a weak verb. v. a-hefan in Dict., and cf. á-hefednes:--Heó hire heáfod of ðæ-acute;re mýsan áhefde, Hml. Th. ii. 184, 4. Þá áhefde Moyses his handa on gebedum, Hml. S. 13, 14, 19. Mid þám mægenþrymme sý áhefed heofon and eorþe, Sch. 89. [Goth. us-hafjan: O. Sax. á-hebbian: O. H. Ger. ar-heffen elevare, exaltare.] a-hefan. l. á-hebban, and see preceding word. a-hefig. Ahefegum ( = an hefegum? Cf. Hé gesceafta gesette on hefe, Hml. Th. ii. 584, 29-32) hefe ásette wéron gravi mole constiterant, Kent. Gl. 265. á-hefigian. Add:-- Áhefegiað hira heortan ðá byrðenna ðæs forhwirfdan gewunan the burdens of perverse custom weigh down (praegravant) their hearts, Past. 67, 16. Áhefigad (-hefgad, R.) gravatum (cor), Lk. L. 21, 34. Hí beóð áhefegode (gravati) mid byrðenne þæs líchaman, Gr. D. 138, 20. á-held. v. á-hildan. á-helian to cover, conceal:--Áscyledum &l-bar; áhe(ledum), forheledum tectis, Hpt. Gl. 528, 15. á-helpan. Add:--Wé sié áholpeno foveamur, Rtl. 30, 29. Wé sié áholpen adjuvemur, 46, 28.